Ali Bulaç: Kamu mallarına ihanet!

Hz. Tefsircilere göre yerini terk eden okçular muhtemelen şöyle düşünmüşlerdir: “Ortaya saçılmış ganimetlerden kim neyi eline geçirirse, onundur, geç kalırsak bize bir şey kalmaz.” Hatta bazılarına göre Hz. Peygamber'in gizlice ganimete el koyacağını düşünmüş olabilirler. Razi'nin nakline göre Hz. Peygamber, bunu sezinleyip, “Siz, bizim hainlik edip ganimetten size bir pay vermeyeceğimizi mi zannettiniz?” buyurmuştur.

Ayetin anahtar terimi “ğull ve ğalul” bir şeyi gizlice almak demektir. Bir başkasına hayvan kesen kasap, deriyi yüzerken bir miktar eti derinin içinde bırakıyorsa ğull yapmış olur. Ağaçların dibinde akan su, giyilen iç elbise için de kullanılır. Fiilde gizlilik esas olduğundan hainlik sayılmıştır.

Miladi yedinci yüzyıl Arap toplumunda ticaret yanında ikinci gelir kaynağı olan ganimetin  taksiminde iki husus öne çıkmaktadır ki, bunlardan biri adil dağıtımcının en büyük hisseyi kendine ayırmaması, diğeri bölüşümü-dağıtımı adil yapması. Ganimetten “Allah'a ve Rasulü'ne ayrılan pay”, aslında ihtiyaç kategorilerine göre toplum yararına kullanılmak üzere Beytü'l-Mal'da toplanır. Beytü'l-Mal'ın diğer gelir kaynağı zekat, öşür, humus vb. vergilerdir. Bunun da adil bir biçimde dağıtılması ve gösterildiği yerde harcanması gerekir. Ayetin indiği tarihsel durum bugünkü gelir dağılımında yaşadığımız adaletsizliklerle benzerlik gösterir. Dahası kamu bütçesi (Beytü'l-Mal'ın parası) yöneticilerin arzularına göre harcanır, mesela görkemli saraylar yapılır, gerekli gereksiz davetler, israflar ayyuka çıkar. Müslümanların itibarı sadelik ve tevazudadır.

Hiçbir peygambere kamu kaynaklarına hainlik yapmak yakışmaz. Değil peygamber,  ortalama bir mü'min dahi “kibir, hainlik ve borçların üstüne yatmanın” (Tirmizi, Siyer, 21) cennete gidişi engellediğini bilir. Allah'a ve ahiret gününe inanan bir kimseye, ganimet malından olan bir hayvanı zayıf düşürecek kadar kullanıp iade etmesi veya bir elbiseyi eskittikten sonra geri vermesi helal değildir. (Ebu Davud, Cihad, 131). Kamu malı, bir iğne