İran, Rus­ya­’dan son­ra dün­ya­nın en bü­yük ikin­ci re­zerv­le­ri­ne sa­hip ül­ke. Rus­ya­’ya al­ter­na­tif ara­yış­la­rı, Ru­ha­ni­’nin se­çil­me­si, Ba­tı­’nın İra­n’­a yö­ne­lik po­li­ti­ka­sı­nı ye­ni­den di­zayn et­me­si­ne yol aç­tı. İran, ener­ji po­tan­si­ye­li­ni bir dış po­li­ti­ka ar­gü­ma­nı ola­rak kul­lan­ma­ya baş­la­dı. Komşularına yö­ne­lik do­ğal gaz ih­ra­ca­tı­nı ar­tır­mak ama­cıy­la 15 bo­ru hat­tı pro­je­si ge­liş­tir­di. 

 

Tür­ki­ye, Hin­dis­tan, Pa­kis­tan, Er­me­nis­tan, Um­man, Ku­veyt ve Bir­le­şik Arap Emir­lik­le­ri ile bo­ru hat­tı in­şa­sıy­la il­gi­li gö­rüş­me­ler yap­tı­lar. Tür­ki­ye ve Er­me­nis­tan'da ha­ya­ta ge­çi­ri­le­bil­di. 

 

Do­ğalga­zı­nı Av­ru­pa'ya ulaş­tır­ma he­ve­si ve gay­re­ti için­de. İran'ın ga­zı­nı bo­ru hat­la­rıy­la Av­ru­pa'ya ulaş­tır­ma­sı­nın üç yo­lu var. Bun­lar­dan il­ki, Ese­d’­in des­tek­len­me ne­den­le­ri­nin ba­şın­da ge­li­yor, ga­zın Su­ri­ye­’den Ak­de­ni­z’­e ulaş­tı­rıl­ma­sı, ikin­ci­si Er­me­nis­tan ve Gür­cis­tan üze­rin­den, son ve en ko­lay yol ise Tür­ki­ye üze­rin­den ge­çi­ri­le­cek bir bo­ru hat­tı. İran sa­de­ce ken­di ener­ji po­tan­si­ye­li ile öne çık­mı­yor, Or­ta As­ya, Ha­zar De­ni­zi Hav­za­sı ve Or­ta Do­ğu üç­ge­ni­nin tam or­ta­sın­da. Ener­ji kay­nak­la­rı­nın bu­lun­du­ğu böl­ge­le­ri de­ğil, bun­la­rın ulus­la­ra­ra­sı pa­zar­la­ra ula­şım yollarını da kon­trol edi­yor.

Me­se­la, ken­di­si­nin ih­ti­ya­cı ol­ma­ma­sı­na rağ­men Irak ile an­laş­ma ya­pıp, Irak ga­zı­nı kâr ede­rek sat­mak için alı­yor. Kürt­le­r’­le ya­pı­lan anlaşmadan do­la­yı biz ala­ma­dı­ğı­mız için İran alı­yor, üze­ri­ne kâr ko­yup bi­ze sa­tı­yor, tıp­kı Türk­me­nis­tan ga­zı­nı ucu­za alıp, da­ha pa­ha­lı­ya Tür­ki­ye­’ye sat­tı­ğı gi­bi. 

 

So­nuç alı­cı ener­ji po­li­ti­ka­la­rı­nı ha­ya­ta ge­çi­ri­yor. Tür­ki­ye­’nin Ira­k’­ta pet­rol­den zi­ya­de do­ğalgaz ih­ti­ya­cı­nı kar­şı­la­ma­sı önem­li.  Çün­kü Ira­k’­ın doğal­gaz ih­ra­ca­tı ol­ma­dı, İran üze­rin­den bu ih­ra­ca­tı yap­ma­sı Tür­ki­ye­’nin ka­çı­ra­ca­ğı bü­yük bir fır­sat olur.

Böl­ge­de­ki dev­let­ler tek ta­raf­lı ola­rak ilan­la ve­ya an­laş­ma­lar­la Do­ğu Ak­de­ni­z’­de­ki yet­ki­le­ri­ni be­lir­le­me yo­lu­na gi­de­rek re­zerv­ler­den yararanmaya ça­lı­şı­yor. Do­ğu Ak­de­ni­z’­de en uzun kı­yı­ya sa­hip olan Tür­ki­ye ise et­ki­li bir po­li­ti­ka iz­le­mek­ten­se tep­ki­sel ol­ma­yı ter­cih et­ti. KKTC’­nin de hak id­di­a et­ti­ği par­sel­de Gü­ney Kıb­rı­s’­ın Nob­le Ener­ji­’ye ara­ma ve iş­let­me ruh­sa­tı ver­me­si ve Nob­le Ener­ji'nin 2011'de son­da­ja başlanacağını açık­la­ma­sı böl­ge­de gü­ven­lik kri­zi­nin pat­lak ver­me­si­ne ne­den ol­muş­tu. Er­te­le­nen kriz ye­ni­den pat­lak ve­re­cek­tir.

Do­ğu Ak­de-­ni­z’­de­ki do­ğal ga­zın AB’­ye ta­şın­ma­sı için bir­den faz­la se­çe­nek söz ko­nu­su. Ga­zın sı­vı­laş­tı­rı­la­rak ta­şın­ma­sı, doğ­ru­dan bo­ru hat­tı ile ulaş­tı­rıl­ma­sı ve­ya do­ğal ga­zın elek­trik ener­ji­si­ne dö­nüş­tü­rü­le­rek Av­ru­pa pa­za­rı­na ta­şın­ma­sı gi­bi. Bun­lar ara­sın­da en uy­gun ve ma­li­ye­ti en dü­şük çö­züm, ga­zın Tür­ki­ye üze­rin­den bo­ru hat­tıy­la ta­şın­ma­sı an­cak bu gün­ler­de İs­ra­il ga­zı­nı Mı­sır üze­rin­den ge­çir­me­yi plan­lı­yor.

Av­ru­pa­’ya Ak­de­ni­z’­den ulaş­tı­rı­la­cak ener­ji­nin gü­ven­li­ği açı­sın­dan Tür­ki­ye ki­lit nok­ta­da. Do­ğu Ak­de­ni­z’­de­ki hid­ro­kar­bon re­zerv­le­ri­nin Av­ru­pa­’ya ulaş­tı­rıl­ma­sın­da ma­li­yet ve gü­ven­lik açı­sın­dan en ter­cih edi­le­bi­lir se­çe­nek olan Tür­ki­ye ile an­la­şıl­ma­sı ya­kın dö­nem­de gün­de­me ge­le­bi­lir. Tür­ki­ye­’nin Av­ru­pa­’nın ener­ji gü­ven­li­ği­ne ya­pa­ca­ğı kat­kı­nın kar­şı­lı­ğın­da Kıb­rıs so­ru­nun da­ha adil bir şe­kil­de çö­zül­me­si muh­te­mel, Tür­ki­ye elin­de­ki stra­te­jik bu ko­zu iyi oy­na­ma­lı.

Uk­ray­na, Po­lon­ya, Gür­cis­tan hat­tı Rus­ya kar­şı­sın­da NA­TO için çok stra­te­jik bir hat. Tür­ki­ye'nin bü­tün ener­ji po­li­ti­ka­la­rı­nı ta­şı­ma mer­ke­zi ko­nu­mu­nun sağ­la­ya­ca­ğı avan­taj­lar üze­ri­ne in­şa et­me­me­si ge­re­ki­yor. 

 

Tür­ki­ye­’nin ener­ji ko­ri­do­ru ol­ma­sı­nın ka­zan­cı, uzun va­de­de hat­tın geç­ti­ği böl­ge­ler­de­ki is­tik­ra­ra ve gü­ven or­ta­mı­na da bağ­lı. Uk­ray­na ener­ji kri­zi­nin, Tür­ki­ye­’ye hem arz hem de fi­yat ola­rak olum­suz yan­sı­ma­sı ka­çı­nıl­maz. Ba­tı Hat­tı­’n­da bir kar­ga­şa ha­lin­de Tür­ki­ye'nin Ba­tı Hat­tı'ndan ge­le­cek olan ga­zı te­la­fi ede­cek kı­sa va­de­li al­ter­na­ti­fi bu­lun­mu­yor. 

 

Kriz kay­nak­lı do­ğal gaz fi­yat­la­rın­da­ki ar­tış da Tür­ki­ye­’nin ener­ji fa­tu­ra­sı­na or­ta ve uzun va­de­de yan­sı­ya­bi­lir."