Türkiye'yi milyarlarca dolar zarara uğratan karar

Türkiye bin metreküp doğalgaz için İran’a 487 dolar gibi rekor seviyede para ödüyor. Aynı miktar gaz için Ruslara ise 418 dolar ödeme yapılıyor. BOTAŞ, anlaşmalardaki ‘al ya da öde’ şartı yüzünden ucuz Azeri gazı yerine İran ve Rusya’yı tercih ediyor.

RESMİ BÜYÜTMEK İÇİN TIKLAYIN

Zaman’a ulaşan belgelere göre, Türkiye’nin bin metreküp doğalgaz için İran’a tam 487 dolar gibi rekor bir para ödediği ortaya çıktı. Aynı miktar gaz için Ruslara ise 418 dolar ödeme söz konusu. Pahalı İran doğalgazı ve anlaşmadaki ‘al ya da öde’ maddesi; bir taraftan Rusların 2015 yılı için alınacak indirimi olumsuz etkilerken diğer yandan ucuz Azeri doğalgazının alınmasını da engelliyor. Uzmanlara göre, İran’dan çok pahalı doğalgaz alınması Ruslarla yapılacak indirim görüşmelerinde BOTAŞ’ın elini zayıflatıyor. Ucuz gaz için Türkiye, halen tahkim süreci devam eden İran gazının fiyatında ciddi indirim almayı başarmalı. Ve BOTAŞ, elindeki güçlü dokümanlarla Rus Gazprom’la masaya oturmalı. Aksi halde, Türkiye pahalı doğalgaz almaya devam edecek.

Türkiye adına kamu şirketi Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ (BOTAŞ); Rusya, İran ve Azerbaycan’dan boru hatlarıyla doğalgaz ithal ediyor. Türkiye’nin halen Ruslarla (Batı ve Karadeniz hatları) yıllık 20 milyar metreküp, İran’la 9,6 milyar metreküp ve Azerbaycan ile de 6 milyar metreküp doğalgaz alım anlaşması bulunuyor. Ayrıca özel şirketlerin elinde de Rusya’dan yıllık 10 milyar metreküplük doğalgaz kontratı var. Ruslar doğalgazı 2 ayrı boru hattı üzerinden Türkiye’ye veriyor. İran ve Azeri doğalgazını taşıyan iki ayrı boru hattı ise Türkiye topraklarında birleştiğinden zaman zaman kapasite yetersizliği nedeniyle hatta taşıma sorunu yaşanıyor.

İRAN GAZI ÇOK PAHALI

Ruslarla indirimin konuşulduğu bir dönemde İran’dan fahiş fiyatla doğalgaz alınması, Türkiye’nin elini zayıflatıyor. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in son Ankara ziyaretinde Türkiye’ye verilen doğalgazda 2015 yılı için yüzde 6 indirim yapacakları açıklaması da bunu doğruluyor. Bu nedenle Türkiye’nin İran’la doğalgaz fiyatları konusunda devam eden Uluslararası Tahkim Mahkemesi’nde (İsviçre) ciddi indirim elde etmesi gerekiyor. Resmî verilere göre (Ekim 2014 Gazprom ve NIGSC doğalgaz faturaları) BOTAŞ, İran milli gaz şirketi NIGC’nden bin metreküp doğalgazı 487,037 dolar fiyatla alıyor. BOTAŞ, Rus şirketi Gazprom’a ise 418,029 dolar ödeme yapıyor (Es baz). İran’ın yüksek fiyatı, Türkiye’nin indirimde elini zayıflatıyor. Nedeni, Rusların İran’dan çok pahalı alırken niye biz indirim yapalım ısrarı gösteriliyor. Ayrıca, daha önceki yıllarda doğalgaz tüketimindeki azalmaya paralel Rus ve İranlılarla masaya oturulmaması da, gazın fiyatlarının yüksek olmasının bir diğer nedeni. AB ülkeleri, aynı gerekçelerle daha önce Ruslarla masaya oturup gaz fiyatlarında önemli indirimler elde etti. Son olarak da Ukrayna, Ruslarla bin metreküp doğalgaz için 385 dolar fiyatla anlaştı. Türkiye de, yüksek indirim almayı başarması halinde milyarlarca dolar kazancı olacak.

Türkiye’nin, İran ve Rusya’dan fahiş fiyattan doğalgaz aldığı ortaya çıktı. Resmî belgelere göre Türkiye bin metreküp doğalgaz için İran’a 487 dolar, Rusya’ya ise 418 dolar ödeme yapıyor. Kamu şirketi BOTAŞ, anlaşmalarda yer alan ‘al ya da öde’ şartı nedeniyle de ucuz Azeri gazı yerine İran ve Rusya’dan alım yapıyor.

45 dolarlık Azeri doğalgazı alınamıyor

Kamu şirketi BOTAŞ, pahalı İran doğalgazı yüzünden çok ucuz Azeri doğalgazını alamıyor. Halen Türkiye’nin yaptığı doğalgaz anlaşmalarıyla en ucuz gaz, Azerilerden alınıyor. Azerilere bin metreküp için 340 dolar ödeme yapılıyor. Azeri anlaşmasında ayrıca asgari alım miktarı üzeri gazın bin metreküp fiyatı 45 dolar. Buna göre Türkiye, asgari taahhüdünü alırsa üzeri doğalgazı kontrat miktarına kadar 45 dolardan alacak. Ancak BOTAŞ, anlaşmalardaki ‘al ya da öde’ (take or pay) maddesi gereği önceliği İran’a veriyor. Bu nedenle de 45 dolarlık gaz alınamıyor. Türkiye-Azerbaycan arasındaki anlaşmanın ilgili maddesi şöyle (m 9.5): Bu sözleşmenin geçerli olduğu süre boyunca, Fazla Gaz İçin Uygulanacak Gaz Fiyatı (Pexc), USD/1,000 Scm, her çeyrekte Teslim Noktasında uygulanacak şekilde, aşağıdaki gibi hesaplanacaktır: Pexc = 45.0000*GCV/9000. BOTAŞ, konuyla ilgili bilgilendirme yapmaktan kaçınıyor.