NATO-Türkiye ilişkileri kritik virajda

"NATO, Sovyetler Birliği'ni dışarıda, Amerikalıları içeride ve Almanları aşağıda tutmak için kurulmuştur." NATO'nun ilk Genel Sekreteri Lord Hastings Lionel Ismay, örgütün Avrupa'daki işlevini bu sözlerle özetlemişti.

Ismay'in bu sözleri yıllardır farklı siyasi koşullarda gündemdeki yerini korudu. Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü, kısa adıyla NATO, 75'inci yılını geride bırakırken bu sefer de Ukrayna savaşının gölgesinde, ABD'nin Avrupa'daki varlığını yeniden güçlendirdiği, Rusya ile yeni bir Soğuk Savaş dönemine girildiği bir siyasi iklim mevcut.

Kuzey Atlantik Antlaşması tam 75 yıl önce, 4 Nisan 1949'da imzalandığında İkinci Dünya Savaşı'nın üzerinden sadece 3,5 yıl geçmişti. NATO'nun üç ana hedefi bulunuyordu: Sovyet yayılmacılığı önüne set çekmek, Avrupa'da güçlü bir Amerikan askeri varlığı yoluyla milliyetçi militarizmin yeniden canlanmasını önlemek ve Avrupa'nın siyasi entegrasyonunu teşvik etmek.

Antlaşma'ya 1949'da imza atan 12 ülke; ABD, Belçika, Kanada, Danimarka, Fransa, İzlanda, İtalya, Lüksemburg, Hollanda, Norveç, Portekiz ve Birleşik Krallık oldu. Türkiye ve Yunanistan ise ilk genişleme halkasında 18 Şubat 1952'de İttifak'a katıldı.

Ancak Türkiye'nin İttifak'a katılması kolay olmadı. O dönem kıta Avrupası'ndaki Sovyet tehdidine odaklanan ve NATO'nun Ortadoğu sınırlarına genişlemesini istemeyen başını İngiltere'nin çektiği ülkeler, Türkiye'nin İttifak'a tam üye olmasına karşı çıkıyordu. İngiltere'nin isteği, Türkiye'yi NATO'ya değil, oluşturmak istediği Akdeniz ve Ortadoğu Komutanlığı'na dahil etmekti. ABD de bazı nüanslarla bu plana sıcak bakıyordu.