OHAL mağdurları için iç hukuk yolları tükendi

⏱ Okuma Süresi 3 dk•Yayınlanma Cuma, Ekim 14 2016

Anayasa Mahkemesi (AYM) kendinden bekleneni yaptı ve CHP’nin, “iki OHAL Kanun Hükmünde Kararnamesi (KHK) iptal edilsin” talebini yetkisizlik nedeniyle reddetti. AYM’nin ret kararını, Anayasa’nın 148. Maddesi’ndeki, “Olağanüstü hallerde çıkarılan KHK’ların Anayasa’ya aykırılığı iddiasıyla dava açılamaz” hükmüne dayandırdığı belirtiliyor.

15 Temmuz darbe teşebbüsü sonrası çıkarılan iki KHK, kuvvet komutanlıklarının Milli Savunma Bakanlığı’na, Jandarma’nın İçişleri Bakanlığı’na, tüm askeri hastanelerin Sağlık Bakanlığı’na bağlanmasını, devlet memurlarının ihracını içeriyordu.

BU AYM BİLE KARARNAMELERİN ARKASINDA DURAMADI

AYM, 1991 kararındaki içtihada uygun davranıp “olağanüstü halin gerekli kıldığı konular dışında ve kanunlarda değişiklik yapıldığı” değerlendirmesiyle esasa geçebilirdi. Bunu yapıp talebi yine reddetseydi, KHK’ları göreceli olarak güçlendirirdi. Hukuki eleştiriler sürmekle birlikte anayasal yargı denetiminden geçmiş metinler haline gelirdi.

Bu AYM bile bu KHK’ların arkasında duramayacağı için yetkisizlik kararı verdi. Esasa girip “anayasaya ve uluslararası sözleşmelere uygundur” diyemedi. Kolayına kaçtı. Zira kararını sadece anayasaya göre değil Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine (AİHS) de dayandırması gerekiyordu. AKP’nin çoğunluğuna ve koltuk değneği MHP’nin desteğine rağmen Meclis’e getiremediği KHK’ları konuşmak kolay değil tabi.

AİHS, istisnai şartlarda hakların “geçici, kısıtlı ve denetimli” şekilde askıya alınabileceğini emrediyor. Devletler, sadece “durumun kesinlikle gerektirdiği ölçüde” ve “uluslararası hukuktan doğan başka yükümlülüklere ters düşmeden” bunu uygulayabiliyor.

Ayrıca AİHS’de öngörülen belirli haklar tamamen kapsam dışında. Yaşam hakkıyla ilgili 2’nci, işkence ve kötü muamelenin önlenmesiyle ilgili 3’üncü, kölelik ve zorla çalıştırılma yasağıyla ilgili 4’üncü ve kanunsuz ceza olmayacağı kuralına ilişkin 7’nci maddeleri askıya alınamıyor. Benzer şekilde ölüm cezasının getirilmesi ve aynı suçtan iki kez yargılanmama hakkı gibi protokollere aykırı tedbirler alınması da mümkün değil. AİHM 90’lı yıllardaki OHAL uygulamalarından dolayı onlarca ihlal kararı verdi.

AYM esasa girseydi, AİHS açısından da değerlendirme yapmak zorunda kalacaktı. O zaman KHK’