Tilki ve maymun ile balıklar

          İktisad  Risalesinin Yedinci  Nüktesi İsrafın, hırsı netice verdiğini Hırsın da üç neticeyi doğurduğunu anlatıyor:

          ‘Birincisi: Hırs, kanaatsizliği netice verir. Kanaatsizlik ise, çalışmaya, sa’y  ve gayret göstermeye şevki kırar. Şükür yerine şikayet ettirir, tembelliğe atar. Meşru, helâl az malı terkedip,  gayr-i meşru, külfetsiz  bir malı arar. Ve o yolda izzetini belki, haysiyetini feda eder.”

          (Bu meseleyi izah için hâşiyete Üstad şöyle der: İktisadsızlık yüzünden müstelikler (tüketiciler) çoğalır, müstahsiller (üreticiler) azalır. Herkes gözünü devlet kapısına diker. O vakit hayat-ı ictimaiyenin vesilesi olan  ‘Sanat, ticaret, ziraat’  noksanlaşır. O millet  de gerileyip çöker, fakir düşer.)

          “Hırsın ikinci neticesi: Haybet (mahrumiyet) ve hasâret (kayıp, zarar) der. Maksudunu kaçırmak ve istiskale maruz kalıp, yardımlaşma ve kolaylaştırmalardan mahrum kalmaktır… Hatta ‘Aşırı hırs gösteren, umduğunu bulamaz.’  Yani  ‘Hırs, hasaret ve muvaffakiyetsizliğin sebebidir.’ olan darb-ı mesele tasdikçi olur. Hırs ve kanaatin tesirleri; canlı varlıklar âleminde gayet geniş bir düstur işe cereyan ediyor.

          “Bu cümleden olarak: Rızka muhtaç ağaçların fıtrî kanaatleri onların rızkını onlara koşturduğu gibi; hayvanların hırs ile meşakkat ve noksaniyet içinde rızka koşmaları, hırsın büyük zararını ve kanaatin büyük menfaatini gösteriyor. Hem zayıf umum yavruların lisan-ı halleriyle kanaatleri, süt gibi lâtif bir gıdanın ummadığı bir yerden onlara akması ve canavarların hırs ile, noksan ve mülevves (kirli) rızıklarına saldırması, davamızı parlak bir surette isbat ediyor. Hem semiz balıkların kanaatkâr vaziyetleri, mükemmel r