Vatandaşlıktan çıkarmayla ilgili bilinmesi gereken herşey

Vatandaşlıktan çıkarılma, idam ve ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasından sonra bir devletin vatandaşlarına uygulayabileceği en ağır yaptırımlardan biri. Bu nedenle bütün ülkelerin anayasa ve yasalarında istisnai durumlarda başvurulan bir yaptırım olarak düzenlenmiştir. Ayrıca uluslararası sözleşmelerle de kişilerin vatandaşlıktan çıkarılarak vatansız bırakılmaları zorlaştırılmış ve belirli koşullara bağlanmıştır. Herhangi bir ülkenin uyruğu olup da başka bir ülkede bulunanlar “yabancı” statüsündedirler ve uluslararası hukukun korumasından yararlanırlar. Vatansızlar (heimatlos) ise böyle bir himayeden yoksundurlar.

Türkiye, Avrupa Konseyi Kişi Halleri Komisyonunca 04 Aralık 1954’te kabul edilen Vatansızlık Hallerinin Sayısının Azaltılmasına Dair Sözleşme’ye 17 Nisan 1975 tarihinde taraf olmuştur. Böyle bir sözleşmeye taraf olan bir ülkenin kendi vatandaşlarını kitle halinde vatansız duruma düşürmesi sözleşmenin amacı ile -en azından siyaseten- bağdaşmayacaktır.

Bir devletin kendi vatandaşlarını kitle halinde vatandaşlıktan çıkarmasına ilişkin en somut örnek Almanya’da yaşandı. Nazi rejimi Reich Vatandaşlık Kanununa dayanarak 25 Kasım 1941’de ülke dışında bulunan bütün Alman uyruklu Yahudileri vatandaşlıktan çıkarmıştı.

Anayasamızda vatandaşlığın tanımı ve vatandaşlıkla ilgili diğer hususlar 66. maddede aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir: “Türk Devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türk’tür. Türk babanın veya Türk ananın çocuğu Türk’tür. Vatandaşlık, kanunun gösterdiği şartlarla kazanılır ve ancak kanunda belirtilen hallerde kaybedilir. Hiçbir Türk, vatana bağlılıkla bağdaşmayan bir eylemde bulunmadıkça vatandaşlıktan çıkarılamaz. Vatandaşlıktan çıkarma ile ilgili karar ve işlemlere karşı yargı yolu kapatılamaz.”

Yeni vatandaşlık kanunu ile ortadan kalkmış olan eski 403 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu (TVK)’nun 26. maddesine -19