Sa­de­ce biz­de de­ğil tüm dün­ya­da iş­siz­lik, çö­zül­me­si zor ve de­rin bir me­se­le ha­li­ne gel­di. Özel­lik­le genç üni­ver­si­te me­zu­nu iş­siz­ler, ge­le­cek­le­rin­den bü­yük kay­gı du­yu­yor. Bu prob­le­me her ül­ke­de, kü­re­sel ku­ru­luş­lar­da çö­züm yol­la­rı ara­nı­yor. Yük­sek tek­no­lo­ji­nin işin içi­ne gir­me­si de ye­ni ya­pı­sal re­form­la­rı gün­de­me ge­ti­rir­ken, es­ki­miş, uy­gu­la­ma­dan ve ih­ti­yaç­la­ra ce­vap ver­mek­ten yok­sun eği­tim sis­tem­le­ri, emek pi­ya­sa­la­rın­da gü­nü­mü­ze uy­gun me­ka­niz­ma­la­rın ge­liş­ti­ri­le­me­me­si, iş­siz­li­ği da­ha da dra­ma­tik ha­le ge­ti­ri­yor.

BÜYÜME ÇÖZÜM OLMADI

Bugün'den Perihan Çakıroğlu'nun röportajına göre; Tür­ki­ye­’de son 10 yıl­da yük­sek bü­yü­me­ye rağ­men yüz­de 9-10’un al­tı­na düş­me­yen iş­siz­lik, ye­ni ve doğ­ru iş­le­yen sis­tem ara­yış­la­rı­na yol açı­yor. “İş­siz­li­k” ko­nu­su­nu bu alan­da ça­lı­şan Me­de­ni­yet Üni­ver­si­te­si­’n­de öğ­re­tim üye­si ve ay­nı za­man­da İs­tan­bul Eko­no­mik Araş­tır­ma­lar Der­ne­ği (İE­AD) Baş­ka­nı olan Prof. Dr. Mehmet Hüseyin Bil­gi­n’­e ge­lin ku­lak ve­re­lim.

2001 SONRASI HIZLANDI

Oysa kriz her yerde işsizliği patlattı. Şim­di me­se­le­ye han­gi açı­dan bak­ma­lı?

2001 kri­zin­den ön­ce Tür­ki­ye­’de iş­siz­lik ma­kul bir dü­zey­dey­di. Yüz­de 6 gi­biy­di. Kri­zin ol­du­ğu yıl da yüz­de 8’ler­dey­di. Bun­lar TÜ­İK’­in res­mi ra­kam­la­rı. 2001 kri­zin­den son­ra da yüz­de 10’la­ra çıktı.

İŞSİZLİK KRONİK HAL ALDI

Bu oran­lar na­sıl bir an­lam or­ta­ya çı­ka­rı­yor?

2002 ile 2007 ara­sın­da müt­hiş bir bü­yü­me per­for­man­sı ger­çek­leş­ti. Bü­yü­me­nin, ih­ra­ca­tın re­kor kır­dı­ğı bir dö­nem­di. Hat­ta 2011 ile 2013’e ka­dar bi­le or­ta­la­ma bü­yü­me yüz­de 5’ler­de. Bu­na rağ­men iş­siz­lik­te yıl­lık oran yüz­de 10’la­rın al­tı­na hiç düş­mü­yor. Yüz­de 11, 12 olu­yor. Yüz­de 10 ola­rak “k­ro­ni­k” bir hal al­dı ve “ya­pı­sa­l” bir ni­te­lik ka­zan­dı.

YÜZDE 6'NIN AŞAĞISI İYİDİR

İş­siz­lik­te po­zi­tif eşik ora­nı ne­dir?

Yüz­de 8 ora­nı so­run ol­du­ğu an­la­mı­na ge­lir ama kro­nik ol­mak­tan çık­tı­ğı­nı gös­te­rir. İş­siz­lik an­cak yüz­de 6’nın al­tı­na düş­me­ye baş­la­dı­ğı za­man bu so­ru­nun o ül­ke için ar­tık çok me­se­le ol­ma­dı­ğı­na işa­ret eder. Be­nim ön­gör­dü­ğüm ra­kam­lar bun­lar.

İŞSİZLİK SİGORTASI FONU İSTİHDAM İÇİN KULLANILMALI

Hükümet “İşsizlik Sigortası” birikimini başka yerlerde kullanıyor. Sizce bu ne kadar doğru?

Aslında İşsizlik Sigortası’nda biriken paraların başka yerlere harcanması yerine işsizlere yeni istihdam edindirme yönünde kullanılması daha doğru bir yoldur. Böyle çalışmalara “Aktif Emek Piyasası Politikaları” adı veriliyor. Mesela, bir muhasebeci işini kaybettiyse onun “yeni muhasebe sistemlerini öğrenip yeniden iş bulması için eğitim kursları açılabilir. Yine üniversite mezunu olup da iş bulamayanlara spesifik konularda yeni programlar verilebilir.

TOBB İLE TÜSİAD'IN ELİ TAŞIN ALTINDA OLMALI

Bir iş gücü planlaması yapamıyoruz. Yani bize ne kadar mühendis, ne kadar pilot, ne kadar teknik adam, hemşire lazım olacak, bunları nasıl yetiştireceğiz diye düşünmüyoruz değil mi?

Bu planlamaların yapılması için işin içinde mesela YÖK olacak. Milli Eğitim, Çalışma ve Sosyal Güvenlik, Bilim Sanayi ve Teknoloji bakanlıkları olacak. TOBB, TÜSİAD, OSB’ler, esnaf ve mesleki kuruluşlar yani tüm iş örgütleri olacak. Böyle bir bütünleşik yapı ya da konsorsiyum diyelim, devlet ona “En az 10 –15 yıl, siz hangi alanlarda ne kadar elemana ihtiyaç duyacaksınız?” diye soracak. Eğitim sistemi de ona göre dizayn edilecek. Mesela, Çin’e ve Rusya’ya ihracat yapan firmaya Çince ve Rusça bilen avukat ve finansçı ile satış elemanı da yetiştirilebilecek.

ONLAR DA GÜNAHKAR

İşverenlerin de işsizlik konusunda günahı var değil mi?

Evet, kimse kusura bakmasın ama işverenler de bu konuda çok günahkar. Çünkü, hazır eleman istiyorlar ve her şeyi devletten bekliyorlar. Ne ellerini taşın altına koyuyorlar ne de paralarını işsizliğin azalması için harcıyorlar. Mesela, TOBB, üyelerinin iş yerlerini gençlere daha fazla açabilir. Üniversite öğrencilerine 12 ay boyunca her ay farklı öğrencilerin katılacağı bir uygulama laboratuvarı oluşturabilir. TÜSİAD ise 40 yılda bir kabilinden raporlar çıkarıyor emek piyasası reformuyla ilgili. Onun dışında işsizlikle ilgili bir çalışmasına şahit olmadım.

25 MİLYON ÇALIŞANIN YÜZDE 50'Sİ KAYIT DIŞI

Emek reformu nasıl yapılacak?

Bizdeki emek piyasası, ABD'lilerin çok güzel söylediği gibi “İstihdam dostu” olmalı. Oysa öyle değil. Şirketlerin istihdam maliyetleri çok yüksek; yüzde 42’lerde. Yani, 100 lira olarak verdiğiniz ücretin yüzde 42’si devlete o ücretle ilgili verdiğiniz paranın bedelidir. OECD’de Türkiye birinci sırada. Çalışan adına işverenler vergi, sigorta primi, stopaj gibi yükler nedeniyle istihdamı kayıt dışına çıkarıyorlar. 25 milyon çalışanın neredeyse yüzde 50’si herhangi bir sosyal güvenlik kurumuna bağlı olmadan çalıştırılabiliyor bu yolla. Özellikle de tarımda.