[Cuma Karaman] Kürt ve Zaza aydınları (4)

CUMA KARAMAN

Kürt ve Zaza aydınlarından kısaca bahsettiğimiz seri yazının bugünkü bölümünde isyan çıkardığı gerekçesiyle 1925 yılında idam edilen Şeyh Sait Efendi’nin ailesinden bahsedeceğim. Şeyh Sait’in oğlu Şeyh Salahattin Efendi ne zaman yaşadığımız yöreye gelse bizim eve misafir olduğu için bu aileyi şahsen yakından tanıma imkânım olmuştu. On binlerce insanın vaaz ve sohbetlerine katıldığı bu alim zat, ne zaman evimizde misafir olsa babamın dedesi Sofi İsmail ve Şeyh Sait’le birlikte kaldığı 2,5 yıla dair hatıralarından bahsederdi. Benim okumama vesile olan da ve eğitim için Erzurum’a ilk gittiğimde bir ay evlerinde misafir eden de Şeyh Selahattin Efendi’nin ailesiydi. Dolayısıyla bu aileye dair yazacaklarım bizzat kendilerinden dinlediklerime dayanıyor.     

Merhum Şeyh Sait Efendi’nin babası Şeyh Ali Septi’nin oğlu olan Mahmut Fevzi Efendi’dir. Şeyh Ali Septi ise, yaşadığı devirde Nakşibendiliğin Halidi kolunu temsil eden mümtaz bir şahsiyettir. Şeyh Ali Septi’nin Mevlâna Halidi Bağdadi’nin halifesi olmasında şaşılacak bir durum yoktur. Çünkü, bölgedeki birçok ehli ilim ve meşayih bu aileye mensuptur. Burada konumuz sadece aileyi hedef alan zulüm, katliamlar ve tehcirler olduğu için ailenin ilmi tarafı üzerinde derinlemesine durmayacağım.

Her bir ferdi zulmü, baskıyı ve sürgünü iliklerine kadar yaşamış olan bu aile, başta Elazığ’ın Palu, Diyarbakır’ın Dicle yöreleri ve Erzurum olmak üzere geniş bir coğrafyaya yayılmıştır. Şeyh Said Efendi’nin kendisi de zengin bir tüccar olmanın yanı sıra alim ve fazıl bir zat olarak bilinirdi. O günün şartlarında bile dünya basınını yakından takip etmeye çalışan bir şahsiyet olarak anlatılır hep. Kendisi çok dindar olmasına rağmen Şeyh Said Efendi’nin kâtibi Fehmi Bilal isminde Liceli bir ateistti. Şeyh Said Efendi’ye tepkiyle “Bu ateisti neden yanında gezdiriyorsun?” diye soran olduğunda, Fehmi Bilal’in birçok dil bilmenin yanı sıra hukuki