Dünyanın en büyük yatırım bankalarının çekilmesi uluslararası piyasaları altüst etti. İstanbul Borsası'nın günlük kaybı yüzde 5'i buldu. Amerika, 1929'daki Büyük Ekonomik Buhran'ın ardından en kötü dönemini yaşıyor. Finans sistemi, ülkenin dördüncü büyük yatırım bankası Lehman Brothers'ın iflası ve diğer yatırım bankası Merrill Lynch'in 50 milyar dolara Bank of America'ya satılmasıyla sarsılıyor. 158 yıllık Lehman Brothers'ın iflas başvurusunun diğer bankalar hakkında şüphelere yol açması ve ABD ekonomisine olan güveni sarsması, piyasalarda 'kara pazartesi' yaşanmasına sebep oldu. New York Wall Street'te dünyanın en büyük bankalarından 10'u, 70 milyar dolarlık acil durum fonu oluşturmaya karar verdi. Zor durumdaki sigorta şirketi American International Group (AIG) da Merkez Bankası FED'den 40 milyar dolarlık kısa vadeli finansman istedi. Bir anda uluslararası piyasalar altüst olurken, Avrupa borsalarında yüzde 5'e, Amerika'da yüzde 4'e yaklaşan sert kayıplar yaşandı. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası ise bir ara yüzde 6'yı aşan değer kaybıyla iki ayın en düşük düzeyine geriledi. Dolar 1,2650, Euro 1,8 YTL; bono faizleri de yüzde 19'un üzerine çıktı. Uzmanlar, bugün toplanacak olan ABD Merkez Bankası'ndan (FED) faiz indirimi bekliyor. Bu sayede piyasaların nefes alabileceği belirtiliyor. Gelişmeleri değerlendiren IMF Başkanı Dominigue Strauss-Kahn, global krizin en kötü döneminin henüz geçmediğini, daha çok bankanın batacağını ifade etti. ABD'nin yüz yılda bir yaşanabilecek finansal krizin içinde olduğunu söyleyen eski FED Başkanı Alan Greenspan ise kurtulma ihtimalini yüzde 50'nin altında görüyor. Lehman Brothers'ın batışı konusunda Yapı Kredi Bankası Stratejik Planlama ve Araştırma Bölümü Başkanı Dr. Ahmet Çimenoğlu'nun yorumu da dikkat çekici: "80 yıllık finansal sistem artık iflas etmiştir." Amerikan Merkez Bankası FED'in ilk defa hisse senedi karşılığında nakit krediye izin vermesi yatırımcının endişesini artırdı. Dünyanın en büyük finans merkezi konumundaki New York Wall Street'te dünyanın en büyük bankalarından 10'u 70 milyar dolarlık bir acil durum fonu oluşturmaya karar verdi. Fona katılımda bulunan bankalardan herhangi biri, fonun üçte biri kadarını kullanabilecek. Bank of America, Merrill Lynch'i tamamı hisse değişimi yoluyla olacak şekilde 50 milyar dolara satın aldığını ve işlemin 2009 yılının ilk çeyreğinde tamamlanmasının beklendiğini açıkladı. Basında çıkan haberlere göre, bütün bunlara ek olarak zor durumdaki sigorta şirketi American International Group (AIG) da FED'den 40 milyar dolarlık kısa vadeli finansman talep etti. Banka CEO'ları ve piyasa regülatörleri arasında FED'in Manhattan'daki binasında yapılan üç günlük toplantının ardından meydana gelen bu gelişmeler, Wall Street ve Washington yönetiminin kredi krizi ve ABD konut piyasasının çökmesi sonrasında büyük bir değişim yaşanmasının gerekli olduğu konusunda fikir birliğinde olduklarına işaret ediyor. New Jersey'deki Knight Equity Markets Direktörü Peter Kenny, bu değişiklikleri, "ABD mali sisteminin üzerinde durduğu dünya, hiç olmadığı kadar hızlı şekilde değişiyor. Finans dünyası kendisini yeniden yapılandırıyor." şeklinde yorumladı. Lehman Brothers'ın iflası, junk tahvil işlemcisi Drexel Burnham Lambert'in 1990'daki iflasından sonraki en büyük iflas olacak. Lehman'ın iflasına yol açan faktörlerin başında yüksek riskli gayrimenkule dayalı yatırımları bulunuyor. Lehman'ın mahkemeye sunulan iflas başvurusunda Citigroup, Bank of New York Mellon, Japonya'dan Aozora Bank ve Mizuho Financial Group'un bankanın en büyük kreditörleri arasında yer aldığı belirtildi. Gelişmeler, Wall Street'teki güç dağılımının yeniden şekillendiğini ve Merrill Lynch'i alan Bank of America'nın ve JP Morgan Chase'in hakimiyetinin arttığını gösteriyor. Lehman ve Merrill'in piyasadan çekilmesiyle en büyük beş ABD yatırım bankasından üçü son altı ayda piyasalara veda etmiş oldu. ABD hazinesi Lehman'ı kurtarmadı Bankacılara göre Lehman'ın ipini çeken kişi ABD Hazine Bakanı Henry Paulson oldu. Lehman krizinde devlet parasının kullanılmayacağını açıklayan Paulson, bankanın kurtulma şansını yok etti. Yetkililer, bir bankanın daha kurtarılmasını finanse ederek gerçekçi olmayan risk alma davranışlarını teşvik ettikleri yönündeki ithamlara muhatap olmak istemediklerini belirtirken, Lehman'ın iflasının finans sistemini felç etmesine de müsade etmeyeceklerini dile getiriyor. ABD'li yatırım bankası Lehman Brothers'ın iflas başvurusunda bulunması ve Bank of America'nın Merrill Lynch'i satın alacağını açıklaması başta G-7 ülkeleri olmak üzere dünyadaki tüm merkez bankalarını harekete geçirdi. Japonya Merkez Bankası'ndan bir yetkili, "FED ve diğer ülkelerden yetkililerle temas halinde mali piyasalardaki koşulları izliyoruz." derken, Avrupa Merkez Bankası daha somut bir adım attı ve piyasaların sakinleşmesi için mali sisteme 30 milyar Euro (42,6 milyar dolar) enjekte ettiğini açıkladı. İngiltere Merkez Bankası da "gerekli olursa harekete geçeceğini'' bildirdi. İsviçre Merkez Bankası, para piyasalarına gecelik faiz oranı yüzde 1,9'dan olmak üzere "esnek ve bolca'' likidite sağlayacağını bildirdi. Almanya Merkez Bankası Bundesbank, Almanya'daki bankaların Lehman Brothers'ın oluşturduğu tehlikeyi "yönetebileceğini'', içerideki ve dışarıdaki bankacılık kurumlarıyla temas halinde olduğunu ilan etti. Avustralya Merkez Bankası da bugün günlük para piyasası operasyonunda piyasaya 2,1 milyar Avustralya Doları (1,7 milyar ABD Doları) sürerken, bu miktarın piyasanın ihtiyacından 828 milyon Avustralya Doları daha fazla olduğu belirtildi. UFUK ŞANLI- ZAMAN