IŞİD'in Batı ülkelerinin çıkarlarına hizmet ettiğini söyleyen Dicle Üniversitesi Siyasal Araştırmalar Merkezi Müdürü Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Şeyhanlıoğlu, "Irak’ta siyasal yapıyı bozdu, Türkiye sınırında ikinci bir Kürt bölgesinin fiilen kurulmasında rol oynadı" dedi.

Dicle Üniversitesi Siyasal Araştırmalar Merkezi Müdürü Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Şeyhanlıoğlu, Türkiye’de Taliban üzerine çalışmış ender akademisyenlerden. Bir anda Türkiye sınırına dayanan IŞİD ile Taliban arasındaki benzerlikleri gözler önüne serdi. Alandan yeni dönen Şeyhanlıoğlu çok önemli tespitlerde ve uyarılarda bulundu. "IŞİD kul­la­nı­lı­yor mu?" çarpıcı bir cevap veren Şeyhanlıoğlu, bazı ülkelerin ismini vererek ve çarpıcı tespitlerde bulundu:  'Ge­rek Su­ri­ye ge­rek İs­ra­il ge­rek Ba­tı ül­ke­le­ri  is­tih­ba­rat ör­güt­le­ri ta­ra­fın­dan kul­la­nıl­dı­ğı şu­ra­dan dü­şü­nü­lü­yor; IŞİD, Su­ri­ye­’de hiç Esed ile ça­tış­ma­dı, Öz­gür Su­ri­ye Or­du­su­’nun al­dı­ğı böl­ge­le­ri on­lar­dan al­dı. İs­ra­il’­in Fi­lis­ti­n’­e kar­şı son 1 ay­da yü­rüt­tü­ğü sal­dı­rı­la­rı per­de­le­mek is­ter gi­bi Or­ta­do­ğu­’nun en maz­lum hak­la­rın­dan Ezi­di­ler'e kar­şı sal­dı­rı­ya geç­me­si çok an­lam­lı. ABD’nin böl­ge­ye dön­me­si­ne se­bep ol­du. IŞİ­D’­in Mu­su­l’­u ele ge­çir­me­si müm­kün de­ğil­di, bi­ri­le­ri­nin IŞİ­D’­in önü­nü aç­tı­ğı gö­zü­kü­yor.'

IŞİ­D’­in re­fe­ran­sı İs­lam mı Arap mil­li­yet­çi­li­ği mi?

Irak Şam İs­lam Dev­le­ti adıy­la anı­lan bu ör­güt, Irak el An­bar böl­ge­si, Fel­lu­ce­’de Sad­da­m’­ın is­tih­ba­rat so­rum­lu­su İb­ra­him el Dur­ri ta­ra­fın­dan ku­rul­du­ğu dü­şü­nü­lü­yor. Ame­ri­kan iş­ga­li­ne kar­şı bir ge­ril­la sa­va­şı yü­rüt­mek için ku­rul­muş, 2003’ten son­ra Fel­lu­ce­’de cid­di ma­na­da di­re­niş gös­ter­miş­ti.

2010’a ka­dar Fel­lu­ce dı­şın­da kon­trol et­ti­ği sa­ha yok­tu. IŞİ­D’­in şû­ra mec­li­si var, Sad­da­m’­ın, Ba­as yö­ne­ti­mi­nin, Ma­li­ki ta­ra­fın­dan si­ya­sal sis­te­min dı­şı­na itil­miş­le­ri, Sün­ni din adam­la­rı­nın ağır­lı­ğı var. IŞİ­D’­in pa­laz­lan­ma­sı, Su­ri­ye­’de­ki olay­la­rın pat­lak ver­me­si­ne rast ­ge­li­yor ve El Bağ­da­di yö­ne­ti­mi­ne gi­ri­yor. El Bağ­da­di­’nin ABD ta­ra­fın­dan eği­til­di­ği, des­tek­len­di­ği dü­şü­nü­lü­yor. Bi­zim bil­di­ği­miz IŞİD, bu dö­nem­de Su­ri­ye mu­ha­be­ra­tı ile iliş­ki­ye gi­ri­yor.

Bİ­Rİ­LE­Rİ IŞİD'İN ÖNÜ­NÜ AÇ­TI

IŞİD kul­la­nı­lı­yor mu?

Ge­rek Su­ri­ye ge­rek İs­ra­il ge­rek Ba­tı ül­ke­le­ri  is­tih­ba­rat ör­güt­le­ri ta­ra­fın­dan kul­la­nıl­dı­ğı şu­ra­dan dü­şü­nü­lü­yor; IŞİD, Su­ri­ye­’de hiç Esed ile ça­tış­ma­dı, Öz­gür Su­ri­ye Or­du­su­’nun al­dı­ğı böl­ge­le­ri on­lar­dan al­dı. İs­ra­il’­in Fi­lis­ti­n’­e kar­şı son 1 ay­da yü­rüt­tü­ğü sal­dı­rı­la­rı per­de­le­mek is­ter gi­bi Or­ta­do­ğu­’nun en maz­lum hak­la­rın­dan Ezi­di­ler'e kar­şı sal­dı­rı­ya geç­me­si çok an­lam­lı. ABD’nin böl­ge­ye dön­me­si­ne se­bep ol­du. IŞİ­D’­in Mu­su­l’­u ele ge­çir­me­si müm­kün de­ğil­di, bi­ri­le­ri­nin IŞİ­D’­in önü­nü aç­tı­ğı gö­zü­kü­yor.

İKİNCİ ÇUVAL OLAYINI YAŞADIK

Siz Ta­li­ban üze­ri­ne ça­lış­mış­tı­nız, Ta­li­ban ile IŞİD ara­sın­da bir ben­zer­lik var mı?

IŞİ­D’­in Ta­li­ba­n’­a ben­zer­li­ği son de­re­ce faz­la. Stra­te­jik ya­yıl­ma­sın­dan ve ya­pı­lan­ma­sı­na, dış des­te­ğin­den kul­lan­mış ol­du­ğu si­lah­la­ra ka­dar bir ben­zer­lik var. Ta­li­ba­n’­ın pi­kap­la­ra mon­te­li si­lah­lar kul­lan­dı­ğı­nı gör­müş­tük. Ta­li­ba­n’­ın dış des­te­ği Suu­di Ara­bis­tan, Ame­ri­ka ve Pa­kis­tan ta­ra­fın­dan sağ­la­nı­yor­du. IŞİD açı­sın­dan bu des­te­ğe ba­kıl­dı­ğın­da, Pa­kis­ta­n’­ın ye­ri­ne Tür­ki­ye­’nin ko­num­lan­dı­rıl­ma­ya ça­lı­şıl­dı­ğı­nı gö­rü­yo­ruz.

Pa­kis­ta­n’­da­ki med­re­se­ler­de eği­ti­len, or­ga­ni­ze edi­len, as­ke­ri eği­ti­me ta­bi tu­tu­lan genç­ler bi­za­ti­hi Pa­kis­tan is­tih­ba­ra­tı (ISI) Af­ga­nis­tan’a so­ku­lu­yor­du. 3 ay içe­ri­sin­de Af­ga­nis­ta­n’­ın ikin­ci bü­yük ken­ti Kan­da­ha­r’­ı ele ge­çir­di­ler. Musu­l da Ira­k’­ın ikin­ci bü­yük ken­ti. Hiç­bir ça­tış­ma ya­şan­ma­dan Mu­sul na­sıl IŞİD ta­ra­fın­dan ele ge­çi­ril­diy­se Kan­da­har da öy­le ele ge­çi­ril­miş­ti. IŞİ­D’­in elin­de re­hi­ne­le­ri­miz var, ade­ta ikin­ci bir çu­val ola­yı­nı ya­şa­dık. Pa­kis­tan için Ta­li­ban ne ise, ne ka­dar be­la ol­duy­sa, IŞİD de ar­tık Or­ta­do­ğu için bir be­la. Pa­kis­tan­lı ga­ze­te­ci Ah­med Ra­şid, “Biz Af­ga­nis­ta­n’­ın efen­di­si ol­ma­yı plan­lar­ken kur­ba­nı ol­du­k” di­yor. Su­ri­ye sı­nı­rın­da­ki her Türk il­çe­si­nin kar­şı­sın­da­ki ka­pı­la­rın her bi­ri şu an­da ay­rı bir ör­gü­tün elin­de. Oy­sa biz Su­ri­ye ile sı­nı­rı kal­dır­ma­yı he­sap­lı­yor­duk.

BA­TI'YA HİZ­MET EDİ­YOR

ABD ilk baş­ta Ta­li­ba­n’­ı ni­çin des­tek­le­miş­ti?

Or­ta As­ya­’dan ge­le­cek pet­rol ve do­ğal gaz bo­ru hat­la­rı için Af­ga­nis­ta­n’­ın ken­di kon­tro­lün­de ol­ma­sı­nı he­sap­lı­yor­du, Ta­li­ban AB­D’­nin kon­tro­lün­den çık­tı­ğın­da ABD onun­la sa­vaş­ma­ya baş­la­dı. ABD, bu­gün de bi­zim bu­lun­du­ğu­muz böl­ge­de, Fran­sa ve  İn­gil­te­re dü­ze­ni­ni yı­kı­lır­ken, böl­ge­de ge­le­cek yüz yıl­da var­lı­ğı­nı sür­dür­me­si­ni sağ­la­ya­cak ye­ni bir dü­zen kur­ma­ya ça­lı­şı­yor. Bu­nun da ilk ak­tö­rü IŞİD ol­du. IŞİD bu ha­liy­le böl­ge­den çok, Ba­tı ül­ke­le­ri­nin çı­kar­la­rı­na hiz­met edi­yor. Su­ri­ye­’de Öz­gür Su­ri­ye Or­du­su­’nun Ba­as re­ji­mi­ni de­vi­re­cek gü­ce ulaş­ma­sı­nı en­gel­le­di, Ira­k’­ta si­ya­sal ya­pı­yı boz­du, Tür­ki­ye sı­nı­rın­da ikin­ci bir Kürt böl­ge­si­nin fii­len ku­rul­ma­sın­da rol oy­na­dı.

KÜRTLER'E ÖLÜMÜ GÖSTERİP SITMAYA RAZI ETTiLER

Çı­kar­la­rı­na hiz­met edi­yor­sa ABD IŞİ­D’­i dur­dur­mak için böl­ge­ye ni­ye dön­dü?

Er­bil sı­nı­rı­na 40 ki­lo­met­re yak­la­şın­ca­ya ka­dar ka­rış­ma­dı. Kürt Böl­ge­sel yö­ne­ti­mi ba­ğım­sız­lı­ğı dil­len­di­ri­yor­du, bu­gün ya­rın ne­re­dey­se ba­ğım­sız­lık ilan ede­cek­ler­di. Kürt­le­r’e ölü­mü gös­te­rip sıt­ma­ya ra­zı et­ti­ler.

2 Ma­yıs­’tan iti­ba­ren Kürt­le­r’in Tür­ki­ye üze­rin­den sat­mış ol­du­ğu pet­ro­le ABD çok rı­za gös­ter­mi­yor­du. Bar­za­ni ile Tür­ki­ye­’nin ya­kın­laş­ma­sı, Bar­za­ni­’nin AB­D’­nin kon­tro­lü­nün dı­şı­na çık­ma­sın­dan ra­hat­sız ol­du­lar. IŞİ­D’­in ya­yıl­ma­sı­na ses çı­kar­ma­dı­lar çün­kü IŞİD her­ke­si ter­bi­ye edi­yor.

IŞİD'E TÜRKİYE'DEN KATILANLAR TÜRKİYE'YE KARŞI KULLANILACAK

Hüseyin Şeyhanlıoğlu, IŞİD'in Türkiye'den gelen elemanları cephede eğittiğini belirterek "Bu gençleri Türkiye’ye karşı mesela intihar bombacısı olarak kullanılması planlanıyor" dedi.

IŞİD Türkiye için bir tehdit mi?

Türkiye’den IŞİD’e katıldığı düşünülen çok sayıda genç var. Bugün İngiltere’den 500, bütün Avrupa’dan 2 bin kişi katıldığı düşünüldüğünde, bu bölgeden ne kadar gencin katılmış olabileceği tahmin edilebilir. Sahada IŞİD üzerine yaptığımız çalışmalarda edindiğimiz şu bilgi çok kesin ve somut: Türkiye’den IŞİD’e katılan gençler cephede görülmedi, yarın Türkiye’ye karşı kullanılacağı varsayılıyor. Bu gençleri cephede eğittikleri ve Türkiye’ye karşı mesela intihar bombacısı vesaire olarak kullanılma-sının planladığı ifade edildi. IŞİD’e katılanlardan aldığımız bilgiye göre, o gençler ayrı kamplarda eğitiliyor. Türkiye’nin mutlaka önlem alması lazım.

Türkiye bu tehdidin farkında değil mi?

Bölgede, IŞİD türü yapılar, gelecek yüz yılımızı vesayet altına alabilir. Türkiye gibi bölgenin yükselen yıldızı tarafından durumun çok iyi analiz edilemediği görülüyor. Ortadoğu’dan çekilen son büyük güç olan Türkiye, bu süreçte bir şekilde içe döndürüldü, bölgede pasifize edildi. Şimdi gençlerinin IŞİD kuşatması altına alınmasına mutlaka mani olmalı.  

IŞİD varlığını sürdürmeye devam edecek mi size göre?

IŞİD Ortadoğu coğrafyasının petrol, su, toprak açısından, ham madde ve coğrafi açıdan en değerli bölgesini kontrol ediyor. Coğrafyanın kaburgasıdır. Akdeniz’e çıkabilme potansiyeli olan bir IŞİD’den bahsediyoruz. Bölge daha büyük çatışmalara gebe hale geliyor.

Kürtler nasıl etkilenir?

PYD’yi PKK kurmuştu, silahlı gücü YPG idi, şimdi ilk defa Peşmerge, PKK ve YPG ortaklaşa askeri operasyon düzenledi ve aralarında en güçlü PKK gözüktü. Kobani’de IŞİD’i püskürttü. Bugün Irak Kürt Bölgesi’nin IŞİD ile yaklaşık bin kilometre, Bağdat ile ise sadece 17 kilometre sınırı var. IŞİD Kürtler’i birleştirdi. Tarih tekrar ediyor, 1514’te Osmanlı ile Kürtler birlikte hareket edip Ortadoğu’da nasıl üstünlük sağladıysa bu durum günümüzde de tekrar ediyor. Türk-Kürt yakınlaşması, Türkler ile Kürtler’in birlikte hareket etmeleri varoluşsal bir mecburiyet.

SURİYE POLİTİKASI BAŞARISIZLIK

Tür­ki­ye, şu ha­liy­le 10 yıl ön­ce­si­ne gö­re Or­ta­do­ğu­’da bi­raz da­ha kı­rıl­gan, teh­li­ke­li, açık­ça­sı ne ola­ca­ğı ön­gö­rü­le­me­yen sı­nır­la­ra sa­hip ol­du. Bu sü­reç­te Tür­ki­ye­’nin, Bar­za­ni ile iliş­ki­le­ri­ni cid­di ma­na­da ge­liş­tir­me­si po­zi­tif bir yak­la­şım­dı. Esed ile il­gi­li al­dı­ğı po­zis­yon ve Su­ri­ye po­li­ti­ka­sı ise bir ba­şa­rı­sız­lık.

Bir ba­şa­rı­sız­lık ol­du­ğu dü­şü­nül­mü­yor ama...

Su­ri­ye­’de IŞİ­D’­in or­ta­ya çık­ma­sı bir ba­şa­rı ola­rak gö­rü­lü­yor­sa, ba­şa­rı­sız­lık yok de­ni­le­bi­lir zi­ra Su­ri­ye po­li­ti­ka­sı­nın yan­lış­lı­ğı­nın IŞİ­D’­ın or­ta­ya çık­ma­sı­na et­ki­li ol­du­ğu dü­şü­nü­lü­yor. Ne za­man bi­te­ce­ği bel­li ol­ma­yan bir Su­ri­ye iç ça­tış­ma­sın­dan bah­se­di­yo­ruz. Ne­re­ye gi­de­ce­ği, ar­ka­sın­da kim­le­rin ol­du­ğu bel­li ol­ma­yan ama böl­ge sı­nır­la­rı­nı cid­di ma­na­da teh­dit eden, Sün­ni Arap­lar üze­rin­de et­ki­si olan IŞİ­D’­in bu teh­di­di­nin ya­rın Tür­ki­ye­’ye ulaş­ma­ya­ca­ğı ko­nu­sun­da kim­se ga­ran­ti ve­re­mez