Geçen akşam televizyonda gene “Başkanlık Sistemi” tartışılırken Eser Karakaş Türkiye’de yıllardır uygulana uygulana yerine oturmuş bir “Başbakanlık Sistemi” olduğunu söyledi. Bunu kıpırdatmanın çok zor olacağını da ekledi.

Dün gece, “Örtülü ödenek” numarasıyla, bunu yapmaya başladılar. Bakalım, bir şekilde arkası da gelir, herhalde.

Karakaş’ın o konuşmasında bu “Başbakanlık Sistemi”nin mahiyetinden çok, bizde “Parlamenter Sistem” olduğuna dair bir inanç ve söylem olduğu, ama bunun gerçeği yansıtmadığı üzerine söyledikleri dikkatimi çekti; çünkü ben de ne zamandır bu konuyu zihnimde evirip çeviriyorum. Evet, ne ilgisi var bizdeki sistemin “parlamenter” kavramıyla?

John Locke, liberal demokratik anlayışın erken filozoflarından biridir. “Toplumsal Sözleşme” anlayışının da erken sözcülerindendir. Locke, bu “sözleşme” çerçevesinde halkın, toplumun devrettiği varsayılan “yönetim erki”ne baktığında, burada en önemli noktanın “yasama” olduğunu düşünür. Çünkü belirleyici olan, insanların nasıl yaşayacağıdır; bu da nihaî biçimini yasalarla alır. “Yürütme” bunun pratikte gözetilmesini sağlayan, ikincil bir işlevdir.

Türkiye’deki sistemse, en başından beri, “Yürütme”yi ön plana çıkaran bir anlayışın ürünüdür. Daha “Başbakanlık”, “Başkanlık” filan, oralara gelmeden, bir “yürütme” önceliği vardır. “Yürütme” yasalarla çizilmiş bir yaşama düzeninin aksamadan devam etmesini sağlayan rutin bir iş değil, yasaların ne olması (dolayısıyla toplumun nasıl yaşaması) gerektiğine de karar veren asıl güç kaynağıdır. Bizde, “yasa yapma” işlevi ikincildir. “Yürütme”ye tabidir. Ne olması gerektiğine “Yürütme” karar verir, Meclis’te oturan ve talimat bekleyen “milletvekillerine” “Şunu şunu yapın,” der, onlar da yaparlar.

(...)