Fazilet Özer - Tarihi İpek Yolu güzergahındaki Türkiye'de 1990 yılında 2 bin tonun üzerinde olan yaş koza üretimi 2000 yılında 59 tona kadar geriledi. Yapılan çalışmalar sonucu üretimin 150 ton seviyesine çıktığı Türkiye'de, ipekböcekçiliğinin canlanması için yasa dışı yollarla ham ipek, ipekli kumaş, kuru koza girişini önlemek için tedbir alınması ve çeşitli desteklerle ailelerin ipekböcekçiliğine yönelmesinin sağlanması gerektiği belirtiliyor. Bursa Koza Tarım Satış Kooperatifleri Birliği (KOZABİRLİK) Genel Müdürü İsmail Aydın, AA muhabirinin ipekböcekçiliğine ilişkin genel durum, üretimdeki gerileme ve yapılan çalışmalara ilişkin sorularını yanıtladı. Türkiye'de ipekböcekçiliğinin tarımsal faaliyetle uğraşan ailelerin ek gelir elde etmek amacıyla sürdürdükleri tarımsal bir faaliyet olduğunu belirten Aydın, ''Genellikle geçimini çiftçilikle sağlayan aileler ipekböceği besliyor. Ancak son yıllarda köyden kente yaşanan yoğun göç sonucunda, köyde yaşayanların giderek azalması ve kalanların da yaşlanması ipekböcekçiliğinin azalmasına neden oluyor'' dedi. Türkiye'de 1990'da 2 bin tonun üzerinde olan yaş koza üretiminin 2000'li yılların başında 59 ton seviyelerine kadar düştüğünü kaydeden Aydın, yaş koza üretimini arttırmak amacıyla yapılan çalışmalar sonucu üretimin 2011'de 150 ton seviyesine çıktığını kaydetti. İpekböceği besleme süresinin 30 gün olduğunu, 10 günlük askı dönemiyle beraber toplam 40 günde ürün elde edildiğini anlatan Aydın, Türkiye'de bölgelere göre farklılıklar olduğunu ancak üreticilerin ortalama 2-3 kutu ipekböceği beslediğini söyledi. İpekböcekçiliği besleme maliyetinin ''yok denecek kadar az'' olduğunu kaydeden Aydın, ipekböceği tohumlarının ücretsiz verildiğini, dut yaprağının üreticinin kendi arazisine diktiği ağaçlardan alındığını, besleme yeri olarak üreticilerin evlerini, depo vb yerleri kullandığını, işçiliğini de üreticinin yaptığını anlattı. -3 KUTU İPEKBÖCEĞİNDEN 2300-2800 LİRA ARASINDA GELİR- Aydın, ''2-3 kişilik bir aile 3 kutu ipekböceğine rahatlıkla bakabilir. Üretici 3 kutu ipekböceğinden yaklaşık 100-120 kilogram arasında ürün alabiliyor. 2011 yılı rakamlarına göre 2.350-2.820 lira arasında gelir elde edebiliyor. Bu kadar kısa sürede, üreticiye ek bir maliyet getirmeden alınan gelir diğer tarımsal ürünlerden elde edilen gelirle karşılaştırılınca azımsanmayacak miktarda'' diye konuştu. Çin, Hindistan ve Özbekistan'ın dünyada üretimin yaklaşık yüzde 97'sini gerçekleştirdiğini, bu ülkelerin ekonomik yapıları gereği uyguladıkları düşük fiyatlarla rekabet edebilmek için Türkiye'de üretilen ipekböceğinin uzun yıllardır devlet tarafından desteklendiğini anlatan Aydın, ayrıca Türkiye'nin neresinde olursa olsun üretilen ipekböceği kozasının tamamının Kozabirlik tarafından, sınırlama getirilmeden satın alındığını kaydetti. Aydın, 2010'da 18 lira olan yaş koza alım fiyatının 2011'de 23,50 liraya çıkarıldığını da hatırlattı. -''İLAÇLAMA YAPILAN BÖLGEDE İPEKBÖCEĞİ BESLEMEK NEREDEYSE İMKANSIZ HALE GELİYOR''- İpekböceği beslenecek bölgelerde karşılaşılan en büyük sorunlardan birinin gelişigüzel ''tarımsal ilaçlama'' yapılması olduğunu dile getiren Aydın, ''bir bölgede ilaçlama yapılıyorsa buralarda ipekböceği beslemenin neredeyse imkansız hale geldiğini, bu nedenle ipekböcekçiliğinin genelde tarımsal ilaçlamaların yapılmadığı ve alternatif tarımın çok fazla olmadığı daha kırsal, dağlık alanlara kaydığını, ancak buralardaki insanların imkanlarının kısıtlılığının üretim artışının çok yavaş ilerlemesine neden olduğunu'' anlattı. İsmail Aydın, 1980'li yılların sonuna kadar Türkiye'de üretilen 2 bin ton yaş kozanın yaklaşık yüzde 65'ini özel sektörün doğrudan üreticiden aldığını, 1989'da Türkiye'de yaş koza fiyatlarında yüzde 300'e varan artış karşısında maliyetlerinin aşırı artması sonucu özel sektörün ucuz ithal ipeğe yönelerek yaş koza alımını bırakmasının üretimi olumsuz etkilediğini söyledi. Aydın, 1990 yılından itibaren, Çin'in tekelci konumu yüzünden piyasalarda fiyatların önemli ölçüde gerilemesi, bunun yanında Türkiye'de üretim maliyetlerinin yüksek oluşunun özel sektörü 1990'lı yılların başından bu yana ithal ipek ipliği kullanımına yönelttiğini, Türkiye'ye çok ucuz fiyatlarla yasa dışı ve yasal yollarla ham ipek ve ipekli kumaş gelmesi gibi nedenlerle de Türkiye'de yaş koza üretiminin azaldığını anlattı. Bitkisel üretimin ve meyveciliğin yoğun olduğu bölgelerde aşırı ve bilinçsiz olarak kullanılan zirai mücadele ilaçlarının her türlü kimyasal ilaca karşı çok hassas olan ipekböceklerinde zehirlenmelere neden olduğunu vurgulayan Aydın, bu durumun da ipekböceği üretiminde azalmaya yol açtığını belirtti. -''YASADIŞI GİRİŞLERİN ÖNLENMESİ İÇİN TEDBİR ALINMALI''- Alınması gereken önlemlere de değinen Aydın, yasadışı yollarla ham ipek, ipekli kumaş, kuru koza girişini önlemek için tedbir alınması gerektiğini kaydetti. Aydın, ''Kendi markalarımızı taşıyan ipek ve mamullerinin üretimi ve ihracı yoluna gidilmeli. Gelir düzeyi düşük bölgeler tespit edilerek buralarda ipekböcekçiliği özendirilmeye çalışılmalı. Mevcut dut ağacı potansiyeli korunmalı ve arttırılmalı. Çeşitli desteklerle ailelerin ipekböcekçiliğine yönelmesi sağlanmalı'' dedi. Kozabirlik verilerine göre, 1990-2011 yılları arasında ipekböceği beslenen il ve köy sayıları, ipekböceği besleyen aile sayısı, alınan yaş koza miktarı şöyle: Yıllar İl Sayısı Köy Sayısı Aile sayısı Alınan Yaş Koza miktarı (kg) ------ --------- ---------- ----------- ---------------------------- 1990 41 1.916 44.541 2.171.292 1991 39 1.635 30.079 1.353.200 1992 32 1.012 17.707 781.850 1993 28 941 14.544 715.849 1994 27 647 12.189 455.594 1995 23 532 7.493 272.170 1996 24 398 5.756 214.590 1997 17 325 3.863 160.675 1998 13 255 3.115 127.492 1999 12 260 3.019 133.208 2000 12 230 2.210 59.780 2001 13 213 1.555 46.621 2002 21 327 2.356 100.013 2003 24 280 2.758 169.221 2004 24 272 2.919 145.173 2005 23 278 2.729 160.173 2006 22 246 2.597 128.944 2007 25 215 2.318 127.146 2008 26 199 2.238 126.614 2009 28 211 2.358 139.599 2010 26 193 2.183 128.960 2011 35 299 2.623 150.646 (FZL-NİF)23.09.2011 12:06:55