GAZİANTEP (A.A) - Adem Yılmaz - Suriyede yaşanan olaylarda çok sayıda insan hayatını kaybederken, büyük bir kısmı Osmanlı döneminde yaptırılan ve onarılan tarihi mekanlar da yerle bir ediliyor.
     Özgür Suriye Ordusu ile Beşşar Esede bağlı birliklerin yoğun olarak çatıştığı Halepte, tarihi milattan önce 3 binli yıllara kadar uzanan, birçok medeniyet ve kültüre ev sahipliği yapan kentteki tarihi eserler de bombaların hedefi haline geliyor. Çatışmalarda çok sayıda insan hayatını kaybederken, Osmanlı dönemine ait eserler de tahrip oluyor.
     Halepteki Osmanlı eserlerini, 2 yıl önce kayıt altına alan Gaziantep Üniversitesi (GAÜN) Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölüm Başkanı Doç. Dr. İbrahim Yakar, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Halepin, İslam Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (İEBKÖ) tarafından, Arap bölgesinin 2006 yılı İslami Kültür Başkenti seçildiğini anımsattı.
     Bu unvanı bünyesinde barındırdığı tarihi eserlerle elde eden Halepe Osmanlı Devletinin 1516da girdiğini ve 1918de çıktığını ifade eden Yakar, şöyle konuştu:
     Osmanlı Devleti, Halepten hiç çıkmayacakmış gibi düşündüğü için neredeyse Anadoluda yapmadığı yatırımı Halepe yaptı. Maalesef savaş dolayısıyla bu eserlerin büyük bir kısmı tahrip oldu. Ülkedeki akademisyen arkadaşlarımızdan aldığımız son bilgilere göre, Selçuklu zamanından kalan Emeviye Camisinin büyük bir bölümü tahrip olmuş. Bu camide Selçukluların yaptığı bir minare vardı. Orijinal halini koruyordu. O da yerle bir olmuş dedi.
     Osmanlı ticari hayatında büyük öneme sahip olan kapalı çarşının da zarar gördüğünü belirten Yakar, şöyle konuştu:
     Halep Kalesinin etrafındaki çeşmeler, dükkanlar, camiler ve sebillerin büyük bir kısmının tahrip olduğunu öğrendik. Osmaniye Medresesi tahrip edilen eserler arasında yer alıyor. 17. yüzyılın önemli medreselerinden Ahmet Paşa Medresesi de savaştan nasibi almış. Mimar Sinanın 1534te yaptığı ilk eser sayılan Hüsreviye Cami ve Medresesinin de yerle bir olduğunu öğrendik. Halep ticari hayatında önemli yere sahip Hanşune, yerle bir olmuş halde.
     Bütün bunlara baktığımızda aslında insanlığın iki defa öldüğünü söyleyebiliriz. Birincisi insanlar hayatını kaybetmiştir, ikincisi yüzyıllardır dünya kültür mirasında olan Osmanlının büyük katkı sağladığı eserler, yerle bir olmuştur.
    
     -Halepteki eserler kayıt altına alınmıştı
    
     Doç. Dr. Yakar, GAÜN Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünden Dr. Ahmet Özpay ile birlikte yaklaşık 2 yıl önce 18 ay süren çalışmayla Halepteki Osmanlı döneminde yaptırılan ve onarılan 325 eseri tüm yönleriyle ele aldıklarını hatırlattı.
     Hazırladıkları çalışma kapsamında 15 saat görüntü ve 3 bin 600 kare fotoğraf çektiklerini aktaran Yakar, Halepi adım adım gezerek şehirde Osmanlı döneminde inşa ve tadil edilen eserlerin envanterini çıkardık dedi.
     Elde ettikleri verilerle 700 sayfalık kitap ve 45 dakikalık belgesel film hasırladıklarını ifade eden Yakar, bu eserlerin Halepteki tarihi mekanların yeniden inşasında başucu kitabı olacağını belirtti.
     Ortadoğudaki olayların Suriyeye sıçradıktan sonra hazırladıkları çalışmanın değerinin kat be kat arttığını vurgulayan Yakar, şunları kaydetti:
     Tahrip edilen eserlerin yıkılışı yürek acısı bırakıyor. Kitap ve belgeseli hazırlarken savaş olacağı hiç aklımıza gelmemişti. Ancak tarih bizi öyle bir hale getirdi ki biz bu çalışmayı iyi ki yapmışız dedik.
     Halepte Adım Adım Osmanlının İzinde adlı eseri, Kültür ve Turizm Bakanlığının envanter kayıtlarını örnek alarak hazırladık. Emevi ve Abbasi döneminde yaptırılan ve Osmanlı döneminde tadil edilen eserleri de çalışmaya dahil ettik. Osmanlı döneminde inşa edilen camiler, kervansaraylar, hanlar, evler, karakollar, hükümet binaları gibi eserleri kayıt altına aldık.
    
     -Varşova örneği
    
     Doç. Dr. Yakar, 2. Dünya Savaşında, Varşovanın yerle bir edilmesinin ardından Polonyalıların, eski kartpostallara bakarak Varşovayı yeniden inşa ettiklerini hatırlattı.
     Suriyede yaşanan savaşın da sone ermesi temennisinde bulunan Yakar, şöyle devam etti:
     Halepteki Osmanlı eserleri ve diğer eserler, inşa edilmek istenirse hazırladığımız çalışma başucu kitabı olur. Çünkü çalışmada eserlerin krokilerini ve mimari özelliklerini vermiştik. Yani kitaptaki bilgiler okuduğunda bir resim çizilebilir. Hep Halepi konuşuyoruz, Azez de var. Azezde de Osmanlının inşa ve tamir ettiği eserler vardı. Azezde çatışmalar olduğu için buradaki Cündi ve Büyük Azez Camisi yerle bir olmuş durumda.
    
     Yayıncı: Ömer Erim Baştimar