Hem ABD hem de Türk vatandaşı olan Akın, Atatürk Havalimanı'nda sandık başına gittiğinde 'Oy kullanamazsınız.' cevabıyla şoke olmuş. Referandumda nüfus cüzdanı ile oy kullanabileceği söylendiği için ABD pasaportuyla Türkiye'ye giriş yaptığını belirten Akın, yaşadıklarını şöyle anlatıyor: "Türk pasaportum New York'ta kalmıştı. O olmadan oy kullanamayacağım söylendi. Bunun üzerine Amerika'dan Türkiye pasaportumu getirttim. Gidip süresini uzattım. Yılmadım, 'evet' oyumu kullandım." Avukat Akın gibi diğer gurbetçilerin kafası karışık. Türkiye'deki sistem, gurbetçilerin oy kullanmasını teşvike değil, mümkünse oy kullanmamasına dönük işletiliyor. Yüksek Seçim Kurulu, gurbetçilerin oy kullanabilmesi için öncelikle yurtdışı seçmen kütüğüne kayıt şartı arıyor. Bu varsa Türk pasaportunun yanında bulunması şartı koşuyor. Çifte vatandaş olanlar burada ciddi sıkıntı yaşıyor. Öyle yurtdışı bağlantılı her havalimanında da oy kullanılamıyor. YSK tarafından, 'uçak yoğunluğu' dikkate alınarak belli-başlı havalimanlarına konulan oy sandıkları, Trabzon, Balıkesir, Denizli, Van, Diyarbakır, Eskişehir, Bursa ve Nevşehir'de yok. Buradan ülkeye giriş yapan gurbetçiler oy kullanamıyor. Mağdur gurbetçilerin sandık bulunan en yakın havalimanına giderek oy kullanmasına da izin verilmiyor. Tüm bu şartları tamamlayanlar için ise şans devreye giriyor. Sandık başına geldiğinizde elektrikler kesilmemiş olmalı ve YSK'nın seçim sistemi çalışmalı. Teknolojiyle donatılmış havalimanları için uzak ihtimal gibi görünse de bu durumlar sandık başında sıklıkla yaşanıyor. Yeni çipli pasaport alanların oy kullanamaması ise tam bir garabet örneği. YSK şart koştuğundan Türk pasaportunun ilgili yerine 'oyunu kullanmıştır' ibaresi yazılıyor. Çipli pasaportlarda böyle bir yer yok. Hazirandan itibaren vatandaşlara verilmeye başlanılan çipli pasaportlarla kesinlikle oy kullanılamıyor. Cihan Haber Ajansı'nın ulaştığı verilere göre yurtdışından gelen her 10 kişiden 6'sı şu ya da bu sebeple oyunu kullanamıyor. Demokrasi için bir oy bir oydur: 1972 yılında Konya'dan ABD'ye göç eden Avukat Zafer Akın, 1976 yılında döndüğü ülkesinde 1980 askeri darbesini yaşamış. Darbenin ardından yeniden ABD'ye dönmüş. Referandumda oy kullanmak için bu kadar yolu kat etmesinin sebebi de yaşadığı darbe. Akın, Türkiye bir daha askeri darbe yaşamasın düşüncesiyle 'evet' oyu vermiş. Almanya'nın Münih kentinde yaşayan 18 yaşındaki Abdülsamet Duyan da, ilk defa oyunu kullanacak olma heyecanıyla Türkiye'ye gelmiş. Ancak mağdur olmuş. Münih'ten uçakla Bursa'ya gelen Duyan, Yenişehir Havalimanı'nın YSK'nın belirlediği oy verilebilecek gümrük kapılarından biri olmaması nedeniyle oyunu kullanamamış. Duyan, oy kullanmakta ısrar ederek İstanbul'un yolunu tutmuş ancak Sabiha Gökçen Havalimanı'nda da seçim görevlileri buna izin vermemiş. Duyan, yaşadıklarını, "Görevliler Bursa'dan giriş yaptığım gerekçesiyle oyumu oradaki havalimanında kullanmam gerektiğini söyledi. Ancak Bursa'da sandık kurulmadı. Ülkem için en önemli vatandaşlık görevimi yerine getirmek üzere Almanya'dan geldim. Hiçbir demokratik ülkede vatandaşın oyunu kullanabilmesi için bu kadar sıkıntı yaşanmıyor." diye anlatıyor. Eskişehir Hava Limanı'ndan Brüksel'e giden yolculardan Habib Çelik de, sandık bulunmadığı için oy kullanamayan gurbetçilerden. Çelik, "Havalimanında sandık olmadığını bilmiyordum. Kimse de bizi uyarmadı. Memleketimizin geleceğine katkı yapamadığımız için üzgünüm." diyor. Ailesiyle ABD'den gelen Ayhan Yılmaz da, seçmen kaydı olmadığı için oyunu kullanamayanlardan. Türkiye standartlarında gurbetçiler sadece, Gürbulak, Sarp, Kapıkule, İpsala, Hamzabeyli, Esendere, Cilvegözü, Yayladağı, Dilucu, Dereköy, Öncüpınar, Nusaybin, Akçakale, Habur karayolları ile Adana Şakirpaşa, Ankara Esenboğa, Antalya, Gaziantep, İstanbul Atatürk, İstanbul Sabiha Gökçen, İzmir Adnan Menderes, Kayseri Erkilet, Bodrum, Dalaman havalimanları ve Taşucu Deniz Limanı gümrük kapılarında oy kullanabiliyor. Iraklılar bile yurtdışında oy kullanabiliyor Irak seçimlerine katılacak Iraklılar için Türkiye'de okullarda ve büyükelçilikte sandıklar kuruldu. Iraklıların kullandığı bu hakkı Türk seçmen kullanamıyor. Muhalefet partilerinin şikayetlerine jet hızıyla çözüm bulan YSK, gurbetçilerin 'yurtdışından geldikleri bazı havalimanlarında oy kullanamamaları, Türk pasaportu dışında belgenin kabul edilmemesi, Türkiye'de bulunmalarına rağmen 3 Ağustos-12 Eylül dışında giriş-çıkış yapmayanların oy kullanamayacak olması ve resmi şikayetlerin sadece havalimanı dışında kabul edilmesi' gibi eleştirileri karşısında sessiz kalmayı yeğliyor.