Kuzey Irak’ta petrol, dünya fiyatına göre üçte bir ucuz. Türkiye’de ise dünya fiyatından satılıyor. Geçen yıl Türkiye’nin aldığı petrolün yarısı Kuzey Irak’tan geldi. 1.3 milyar dolarlık rant söz konusu. Para kimin cebine gidiyor belirsiz ama halktan çıktığı kesin.
Çok güzel bir vurgun hikâyesi anlatacağım. Öncelikle şu 3 konuyu aklınızda tutun:
1) Kuzey Irak'ta petrolün varili dünya piyasalarına göre yüzde 35 ucuz satılıyor. Yani şu an dünya piyasalarında varili 33 dolarken, Zaho'da bir varil petrol 22 dolar. Kuzey Iraklı aracılar, geçmişte de aynı iskontonun olduğunu söylüyor.
2) Türkiye'de kullanılan akaryakıt dünya piyasalarındaki ham petrol fiyatına göre satılıyor.
3) Yani Kuzey Irak'tan petrol alıp Türkiye'de iç piyasaya satarsan dünyanın başka hiçbir yerinde olmayan büyük bir kâr var. Ancak bunu herkes yapamıyor. Sadece hükümetin izin verdiği firmalar petrolü getirebiliyor.
IRAK'TAN OLUK OLUK PETROL GELİYOR
Gelelim konumuza. Türkiye, 2015 yılında ham petrol ithalat rekoru kırdı. EPDK henüz yıl sonu verisini açıklamadı. Ancak açıkladığı verilerden Ocak-Kasım 2015 döneminde ham petrol ithalatının 165.7 milyon varile ulaştığını görüyoruz. Söz konusu rakam 2014'ün Ocak-Kasım dönemine göre yüzde 42'lik büyümeyi ifade ediyor. Aynı dönemde Irak'tan yani Kuzey Irak'tan ithal edilen petrol yüzde 135 artmış ve 32 milyondan 75.4 milyon varile yükselmiş. Başka bir deyişle 2015'teki petrol ithalatındaki artışın yüzde 90'ı Kuzey Irak'tan karşılanmış.
HÜKÜMET İZİN VERİYOR TÜPRAŞ ALIYOR
Gelelim satın alınan petrollerin ne olduğuna? EPDK'ya göre o petroller doğrudan Koç Grubu bünyesindeki Türkiye'nin tek rafinerisi olan Tüpraş'a getirilip işleniyor. Büyük kısmı iç piyasada akaryakıt olarak satılıyor. Bir miktarı da ihraç ediliyor. Artan petrol ithalatı nedeniyle Tüpraş'ın kapasite kullanımı yüzde 99'un üzerine çıkmış durumda. Bu şirket tarihinde hiç görülmemiş bir oran. Yani Tüpraş maden bulmuşçasına çalışıyor ve sınırları zorluyor. Şirketin kendi internet sitesindeki verilere göre kar marjı da tarihinin en yüksek seviyelerine ulaşıyor. Tüpraş kuşkusuz bunu Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti'nin verdiği izinle yapabiliyor.
ÖDENEN PARA REASMİ HESAPTA GÖZÜKMÜYOR
Şimdi Türkiye'nin petrol ithalatının özellikle IŞİD'in Irak'ta etkinliğini arttırdığı dönemde patlama yaşadığını görüyoruz. Ancak konumuz bu değil. O başkalarının ilgisini çekebilecek bir ayrıntı. Ve herkesin kafasında birtakım kanılar oturmuş durumda.Bizi farklı bir konu ilgilendiriyor.
Kuzey Irak'tan 65 kuruşa alınıp, Türkiye'de 1 liraya satılan petrolden kim ne kazanıyor? Bakmayın kuruş hesabı yaptığımıza. Geçen yıl petrolün dünyada 50 dolar ortalamayla işlem gördüğü ve Kuzey Irak'ta bu petrolün Türkiye tarafından 33 dolara alındığını düşünürsek, 11 ayda birilerinin cebine 1.3 milyar dolarlık rant girdiği ortaya çıkıyor. Bu para, petrolü ithal eden TÜPRAŞ’ın bilançosunda gözükmüyor.
Belki paranın kimin cebine gittiğini görmek açısından yazıya şunu da eklemek gerekiyor.
TÜİK bütün ülkelerden yapılan ithalatın parasal değerini veriyor. Bir tek Irak hariç.
Türkiye'nin petrolünün yarısını satın aldığı Irak neden resmi istatistiklerde yer almıyor, neden en çok ithalat yapılan 20 ülke tablosunda gösterilmiyor? Hayret verici. Sanırız bu işlerde para konuları kayıt dışı dönüyor…
