"Kadınların ve erkeklerin kanunen eşit sayılmasını bir ilerleme olarak görüyor musunuz?", "Deniz kıyısında iki kişiyi öpüşürken gördünüz, ne yaparsınız?", "Eğer oğlunuz eve gelse, eşcinsel olduğunu söylese tepkiniz ne olur?"... Avrupa ülkelerinde vatandaş olmak isteyen göçmenler, benzeri pek çok 'vicdanî' soruya, 'doğru' cevap vermek zorunda. Uzun yıllar geldikleri ülkelere bağlılıkları yüzünden eleştirilen Avrupa'daki göçmenler, kalıcı olmaya karar verince yeni bir engelle karşılaştı: Vatandaşlık testleri. Artık Avrupa ülkelerine yerleşmeyi düşünen göçmenlerin önce bu testi geçmesi gerekiyor. Uygulamanın son örneği Danimarka'da görüldü. AB'nin küçük üyeleri arasında bulunan ülke, testi hayata geçirmek için bu ay düğmeye bastı. Avrupa'da giderek yayılan uygulamanın, göçmenleri bulundukları ülkelerin dillerini ve kültürlerini öğrenmeye iteceği ve uyuma yardımcı olacağı savunuluyor. Ancak testlerde özellikle Müslümanları hedef alan 'vicdanî' sorular milyonlarca göçmeni endişelendiriyor. Ayrıca testleri yeterli bulmayan ve 'yeni vatandaşları çalıştırmak' gibi ilginç öneriler sunan siyasetçiler de tedirginliği artırıyor. Bunlar arasında Tony Blair'den sonra İngiltere başbakanı olması beklenen Maliye Bakanı Gordon Brown başı çekiyor. Açıklamalarıyla tartışmalara yol açan Gordon Brown, geçtiğimiz günlerde, yeni vatandaş olanlara bir deneme süresi verilmesini ve bu sürenin sonunda hak etmeyenlerin vatandaşlıklarının geri alınmasını teklif etti. Vatandaşlık tartışmaları, Avrupa'da en kalabalık Türk nüfusunun yaşadığı Almanya'da geçtiğimiz yıl alevlenen göç tartışmalarına damgasını vurdu. 2000 yılında yürürlüğe giren yeni vatandaşlık yasası, Alman vatandaşlığına geçmek isteyenlerin Alman anayasasını kabul etmesini ve terör faaliyetlerine karışmamasını öngörüyordu. Başvuruda bulunan göçmene bu amaçla hazırlanmış bir sözleşme imzalatılıyor. Ancak, İslam Arşivi isimli kurumun Almanya'daki Müslümanların yüzde 21'inin Alman anayasası ile Kur'an-ı Kerim'i birbiri ile bağdaşmaz gördüklerine ilişkin bir istatistik yayınlamasının ardından bazı eyaletler yeni şartlar üretmeye başladı. Baden-Würtemberg eyaleti özellikle Alman olmak isteyen Müslümanlara yönelik zihin testi mahiyetinde 30 soruluk bir liste hazırladı. Eyalet yetkilileri "vicdan testi"nin Müslümanlar için olduğunu yalanlasa da Heidelberg şehrinde bunun sadece Müslümanlara yönelik olduğunu belirten bir iç yazışmanın metni ve testin İKÖ üyesi ülkelerin vatandaşlarına uygulandığına ilişkin bir bakanlık belgesi basına yansıdı. Necle Kelek'in de aralarında bulunduğu bazı Türklerin danışmanlığında hazırlanan sorulardan bazıları: "Almanya'da bir erkeğin iki kadınla aynı anda evlenmesini nasıl karşılarsınız?", "Eğer oğlunuz eve gelse, eşcinsel olduğunu ve erkek arkadaşı ile beraber yaşamak istediğini söylese tepkiniz ne olur?", "Kadının kocasına tabi olması gerektiği ve bu olmadığında kocanın karısını dövebileceği ifadesini nasıl buluyorsunuz? (Kur'an-ı Kerim'in konuyla ilgili ayetine atıf), "Reşit olan kız çocuğunuz veya eşiniz Alman kızları veya kadınları gibi giyinmek istiyor. Bunu engellemeye kalkışır mısınız? Evetse, hangi şekilde?" Alman federal ve eyalet içişleri bakanları, geçen mayıs ayında vatandaşlık konusunu görüşmek için toplandılar; fakat Alman olmak isteyenlerin sınavdan geçirilmesine ilişkin bir uzlaşma çıkmadı. Öte yandan 'terörizm' yorumu eyaletten eyalete çelişkili bir şekilde değişebiliyor. Örneğin, Hıristiyan Demokratlar tarafından yönetilen bazı eyaletler Milli Görüş gibi teşkilatlara üye olanları ve herhangi bir şehirdeki teşkilat yönetiminde yer alanları Alman vatandaşı yapmıyor. Fakat, AB'nin terör örgütü listesinde yer alan PKK mensuplarına, örgüte bağlılıklarını açıkça ilan ettikleri halde vatandaşlık verilebiliyor. Geçen ay Federal İdari Mahkemesi, 2001 yılında "Ben PKK'lıyım" dediği gerekçesiyle başvurusu reddedilen iki kişiye Alman vatandaşlığı verilmesine hükmetti. Gerekçe olarak ise Almanya'nın güvenliği veya dış çıkarları için herhangi bir tehdit teşkil etmedikleri gösterildi. Vatandaşlık için kan bağının esas alındığı Almanya'da çifte vatandaşlığa izin verilmiyor. Alman olmak isteyenlerin önceki vatandaşlığından çıkması isteniyor. İngiltere'de angaryalı vatandaşlık teklifi Avrupa'da yabancıların en geniş haklara sahip olduğu ülkelerden birisi olan İngiltere de, göçmenlere karşı sertleşen kıta ülkelerini takip ediyor. İngiltere'de göçmenlerin vatandaşlığa başvurabilmesi için süresiz oturum hakkına sahip olması gerekiyor. Vatandaşlık başvurusu yapanlar, 2005 yılından bu yana İngiltere'yle ilgili 60 sorudan oluşan bir teste tabi tutuluyor. Adayın soruların yüzde yetmişini bilmesi isteniyor. Bu teste ek olarak bir de dil sınavı şartı getirildi. Tony Blair'den sonra başbakan olması beklenen Maliye Bakanı Gordon Brown, geçtiğimiz ayın sonunda yaptığı açıklamada İngiliz olmak için sadece dil ve kültür testlerinin yeterli olmadığını belirterek göçmenlere yönelik politikalarını sertleştirecekleri sinyalini verdi. "İngiliz olmak bir testten ve bir törenden daha ötesi." diyen Brown, yeni İngiliz olanlara toplumsal işlerde görev alma şartı getirilmesini teklif etti. Brown, ayrıca yeni vatandaş olanlara bir deneme süresi verilmesini, bu sürenin sonunda hak etmeyenlerin vatandaşlıklarının geri alınmasını teklif etti. Blair, bakanının açıklamalarını "güzel ve ilginç şeyler" şeklinde yorumlarken Göçmen Danışmanlık Servisi yöneticisi Keith Best, tepki göstererek "Fabrikasında binlerce İngiliz'i çalıştıran Amerikalı yaşlı bir kadının mutfağını temizlemek zorunda mı bırakılacak." dedi. İngiltere'de vatandaşlığa geçenler için düzenlenen törenlerde bu kişilere bağlı olduğu dinî kurallara göre, İngiltere'ye olan bağlılığı, dürüst olacağı yönünde kutsal kitaba el bastırarak yemin ettiriliyor. Müslümanlar, Kur'an üzerine yemin ederek İngiliz pasaportunu alıyor. Danimarka, göçmenlere yönelik sert politikalarda çok sayıda Avrupa ülkesine öncülük etti. Danimarka'da işler, Liberal-Muhafazakar azınlık koalisyon hükümetinin Kasım 2001'de iktidara gelmesiyle değişmeye başladı. Yeni hükümet, ülkeyi 1993-2001 arasında yöneten Sosyal Demokratların, 11 yaşından önce Danimarka'ya gelmiş 18-23 yaşları arasındaki gençlere verdiği vatandaşlık hakkını iptal etti. Vatandaşlığa müracaat için istenen yedi yıl ülkede yasal olarak ikamet etme şartı dokuz yıla çıkarıldı. Yani, oturma izni olan göçmenler ancak dokuz yılın ardından Danimarka vatandaşlığı için başvuruda bulunabiliyor. Bu kişilerden hapis cezası almamış olması, vergi borcu bulunmaması ve iyi Danca bilme koşulu isteniyor. Geçimini devletten aldığı sosyal yardımlarla sağlayanlara, 'devlete karşı' suçtan 60 gün veya herhangi bir suçtan bir buçuk yıldan daha fazla hapiste yatanlara vatandaşlık verilmiyor. Bu şartları yerine getirerek başvuru yapan bir göçmen Danimarka'ya sadık kalacağına dair bir metni imzaladıktan sonra 40 soruluk vatandaşlık testine tabi tutuluyor. Sorular; kraliyet, Danimarka bayrağı, haklar ve görevler, kültür ve gelenek, Danimarka coğrafyası ve toplumu, Danimarka tarihi ve kültürü, yönetim biçimi, belediyeler ve görevleri, Danimarka ve çevresi, Danimarka ekonomisi ve refah toplumu ile kilise ve inançla ilgili konulardan oluşuyor. Danimarka Entegrasyon Bakanlığı, ilk kez mayıs ayında yapılacak olan vatandaşlık testinde çıkabilecek 200 soruyu kamuoyuna doğru cevaplarıyla birlikte açıkladı. Göçmenlere bu 200 soru arasından 40 soru sorulacak. Testi geçmek için en az 28 soruya doğru cevap vermek gerekiyor. Entegrasyon bakanı Rikke Hvilshöj, testin amacının 'vatandaşlığı engellemek' olmadığını belirterek hedeflerinin 'vatandaşlığına geçilen ülkeyi tanımak' olduğunu ifade ediyor. Testte Danimarkalının bile yanlış cevap vereceği sorular olduğuna dikkat çeken uzmanlar çok sayıda göçmenin başarısız olacağını düşünüyor. Dededen toruna herkes uyum kursuna Hollanda'da, vatandaş olmak isteyen göçmenler 2002 yılından bu yana dil ve kültür testine tabi tutuluyor. Vatandaşlığa, ülkede oturum kartı ile en az beş yıl yaşayan göçmenler başvurabiliyor. Bu kişiler, ancak Hollandaca ve Hollanda kültürü ile ilgili testlerde başarılı olduktan sonra belediyelere giderek vatandaşlık müracaatında bulunabiliyor. Daha önce Hollanda kraliçesinden gelen formalite bir mektup yeterli oluyordu. Theo Van Gogh cinayetinin ardından göçmenlere yönelik politikalarını sertleştiren Hollanda yönetimi, bu yılın başında ülkede yaşayan 16-65 yaş arası bütün yabancılara 'Hollanda'ya uyum kursları' takip etme zorunluluğu getirdi. Üç yıl sürecek olan kursların bin 600 Euro civarındaki masrafının ise katılımcılardan alınması planlanıyor. Uyum kursu şartı, aralarında binlerce Türk'ün de bulunduğu emekli olan ilk nesil yaşlı göçmenleri tedirgin ediyor. Kursları takip etmeyen yabancılara maddi yaptırımlar uygulanacağı bildiriliyor. Katkıda bulunanlar: İsmail Kul, Hasan Cücük, Kamuran Samar, Vedat Denizli; Frankfurt, Kopenhag, Londra, Brüksel Fransa'da test yok; mülakat var Fransa'da ve Belçika'da henüz vatandaşlık testi uygulaması bulunmuyor. Fransa'da yasal olarak beş yıl yaşayan göçmenler Fransız çifte vatandaşlığını almak için başvuru yapabiliyor. Eğer başvuru sahibi Fransız vatandaşı biriyle evliyse bu süre dört yıla iniyor. Daha önce bir yıl olan bu süre önce ikiye, ardından evlilik yoluyla yapılan göçün önüne geçmek için İçişleri Bakanı Nicolas Sarkozy tarafından dört yıla çıkarıldı. Başvuru yapan herkes, önce istihbarat soruşturması geçiriyor, ardından valiliklerde ya da polis müdürlüklerinde yarım saate kadar süren bir mülakata çağrılıyor. Türk ise namaz kılıp kılmadığı soruluyor Bu mülakatta, başvuru sahibinin durumuna göre çok farklı sorular sorulabiliyor. Örneğin, bir Türk vatandaşına, namaz kılıp kılmadığı ya da hangi camiye gittiği sorulabiliyor. Fransa'da yasa gereği sayımlarda dinle ilgili hiçbir soru yöneltilmezken vatandaşlık mülakatında "Hangi dindensiniz?" sorusu soruluyor. İki yıla kadar uzayabilen bu sürecin sonunda kabul edilen kişilere valiliklerde düzenlenen bir törenle kimlik kartları veriliyor. Belçika, Avrupa'da vatandaşlık alma sürecinin en kolay olduğu ülkelerden birisi olarak biliniyor. Herhangi bir test bulunmuyor. Belçikalı biriyle evli bir göçmen üç yıl ülkede ikamet ettiği takdirde Belçika vatandaşlığı hakkı elde ediyor. Vatandaşlık başvurularının yüzde 80'inin kabul edildiği bildiriliyor. Zaman