Türkiye'nin gündemine 2005 yılında giren ve yarattığı tartışmalar nedeniyle bir türlü yürürlüğe sokulamayan Büyük Mağazalar Yasa Tasarısı (Hipermarket Yasa Tasarısı) yeniden Başbakan'ın masasında. Yasa tasarısı iki hafta önce sektör yetkilileri ile bir araya gelen Sanayi ve Ticaret Bakanı Zafer Çağlayan'ın aldığı görüşler doğrultusunda rötuşlar yapılarak 11'inci kez Başbakanlık'a gönderildi. Yeni taslakta, daha önce büyük tartışmalara yol açan büyük mağaza, zincir market ve alışveriş merkezlerinin çalışma saatlerine getirilen sınırlama ve pazar günleri kapalı olma zorunluluğundan vazgeçildi. Çalışma saatleri konusundaki düzenlemenin belediye veya il encümenleri tarafından yapılması benimseniyor. Yeni tasarıda düzeltilen noktalardan birisi de tedarikçilerin şikâyet ettiği raf ücretleri konusunda. Tasarının geçmesi halinde marketlerin tedarikçilerden toplam aldığı raf ücreti cirosunun yüzde 2'sini geçemeyecek. Bu oran daha önceki tasarılarda yüzde 15 olarak belirtiliyordu. Öte yandan tasarının raftan indirilip Başbakanlık'a gönderilmesi tartışmaları da yeniden alevlendirdi. Alışveriş Merkezleri ve Perakendecileri Derneği (AMPD) "büyüme atağında olan sektörü engellemeyin" diyerek tasarıya karşı çıkarken, Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği (TÜSİAD) ise mektupla uyarıda bulundu. TÜSİAD Sanayi ve Ticaret Bakanı Zafer Çağlayan'a gönderdiği mektupta, bu tür yerlere getirilecek sınırlamanın kayıtdışılığı artıracağına dikkat çekildi. Başbakan'a 10 kez gitmişti Hipermarket Yasa Tasarısı olarak bilinen Alışveriş Merkezleri, Büyük Mağazalar ve Zincir Mağazalar Kanunu Tasarısı Taslağı, ilk olarak 2005 yılında gündeme geldi. Tasarı, sektörde esnaf ile organize perakende temsilcilerini karşı karşıya getirmişti. Küçük esnaf "Zor durumdayız, sektöre kurallar gerekiyor" diyerek tasarıya destek verirken, organize perakende şirketleri ise "rekabet sınırlanamaz. Büyüyen sektörün önüne engel konulmasın" diyerek karşı çıkıyordu. Yasa tasarısı bu tartışmaların gölgesinde bugüne kadar tam 10 kez Başbakan'a gitmişti. Yeniden gündeme alınan tasarının Başbakanlık'tan Bakanlar Kurulu'na, oradan da TBMM komisyonlarına ve TBMM Genel Kurulu'na inmesi bekleniyor. Market, alışveriş merkezleri ve büyük mağazalar için bakanlık tarafından bir kez daha hazırlanan taslakta, birçok sınırlamadan vazgeçildi. Daha önce gündeme getirilen taslaklar, büyüklüğü 400 metrekareden fazla olan mağazalar, alışveriş merkezleri ve zincir mağazaların sabah 10'da açılmasını akşam 20.00'de kapanmasını, resmi tatillerle pazar günleri de kapalı olmasını öngörüyordu. Ancak hazırlanan yeni taslağa göre, bu tür yerlerin hafta sonu, resmi tatil ve bayram günlerinde açılış-kapanış saatleri, nüfus ve ticari hayatın gereklerine, sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyine göre belediye veya il encümeni tarafından belirlenecek. İndirim kısıtlaması kaldırıldı Taslakta, tartışmalara neden olan indirimlerle ilgili kısıtlamalar da kaldırıldı. Daha önceki taslakta, indirim kampanyalarının üyesi olunan ticaret odasından izin almak kaydıyla bayram ve özel günlerde, tasfiye ve işyeri değişikliği hallerinde ve yaz-kış sezonu sonlarında yapılması öngörülmüştü. Yeni maddelere göre büyük mağazaların ve alışveriş merkezlerinin kuruluş izinleri büyüklüklerine göre farklı merciler tarafından verilecek. Daha önce büyük mağazaların açılabilmesinin "Büyük Mağazalar İzin Kurulu"na bağlı olması öngörülmüştü. Alışveriş merkezleri ve büyük mağazalar için verilecek izinlerde, "faaliyet gösterilecek yerdeki yapı, nüfus ve trafik yoğunluğu, küçük ve orta boy işletmelerin (KOBİ) yoğunluğu, bu yerlerin şehir yerleşim merkezine olan uzaklıkları, alışveriş merkezlerinin ve büyük mağazaların ulaşım, otopark, sosyal tesis ve şehir altyapısına getireceği yükler ve çevre sorunları" dikkate alınacak. Ayrıca alışveriş merkezleri ve büyük mağazalar yapı inşaat alanının, zincir mağazalar ise satış alanları toplamının en az yarısı kadar bir alanı, müşterilerin kullanımı için otopark olarak düzenlemekle yükümlü olacak. Perakendecilerin 2006 ciro paylaşımına göre toplam ticaretteki payları (%) Süpermarket 52,4 Benzin istasyonu 0,7 Bakkal 30,5 Kuruyemişçi 4,6 Eczane 0,7 Büfe 3,7 Orta market 6,8 Parfümeri 0,5 Metrekare başına 50 YTL ceza Büyük ve zincir mağazaların kendi isimleriyle yaptıkları üretime de taslakla sınırlama getiriliyor. Buna göre, tedarikçi veya üreticilere üretilen malların bu mağazalar tarafından kendi markaları altında satılması halinde, bu ürünlerin ambalajında tedarikçi ile perakendecinin markası ve adına aynı büyüklükte yer verilecek. Ayrıca mağazalar; tedarikçi veya üreticilerden, "yeni mağaza açılışı, sezon açılışı, yıldönümü bedeli" gibi isimler altında katılım bedeli talep edemeyecek. Kuruluş izni alınmaksızın kurulan ve ticari faaliyette bulunan alışveriş merkezleri, büyük mağazalar ve zincir mağazalar kapatılacak ve metrekare başına 50 YTL ceza verilecek. TÜSİAD: Sektörü sınırlamayın Taslakla ilgili görüş bildiren TÜSİAD ise sektörün sınırlandırılmamasını istedi. TÜSİAD Yönetim Kurulu üyesi Ali Kibar imzasıyla Sanayi ve Ticaret Bakanı Çağlayan'a gönderilen mektupta, kısıtlanmak ve hatta yasaklanmak istenen organize perakende sektörünün kayıtlılığı artırmak, sektörde verimliliği artırmak, tüketicilere yeni, ucuz ve güvenli mal sunmak gibi faydalar sağlandığı belirtildi. Hazırlanan taslağın perakende sektörünü geleceğe taşımak yerine gelişmesini engelleyici nitelikte olduğu vurgulanan mektupta, "Alışveriş merkezleri, büyük mağazalar ve zincir mağazalar kanunu taslağına ihtiyaç bulunmuyor" görüşü dile getirildi. Uyum Marketleri Yönetim Kurulu Üyesi Erdal Tüfekçi Eski tasarıdan çok farkı yok, destekliyoruz Başbakanlık'a gönderilen tasarının bugüne kadar bahsedilen ve sürekli olarak yazılan tasarıdan çok farklı değil. Eski tasarıda mevcut olan hükümler yeni tasarı içinde geçerli. Eski tasarıda da belirlenmiş bir tatil günü yoktu. Tatil gününün belirlenmesi marketlerin bağlı olduğu yerel yönetime bırakılıyor. Yeni tasarıda da böyle bir gün sınırlaması yok. Yine mesai saatleri konusunda da değişen birşey yok. Yerel marketler olarak tasarıya karşı değiliz, sektörü düzenleyecek kuralların olmasından yanayız. TESK Başkanı Bendevi Palandöken: Sektör kuralsız yönetilmekten kurtulacak Taslak üzerinde bazı değişiklikler yapıldı. Son tasarı konunun tüm tarafları ile mutabakata varılarak hazırlandı. Geçtiğimiz hafta cumartesi günü yapılan toplantıda katılan herkese fikirleri soruldu. Sonrasında da Bakan Çağlayan tasarıda son rötüşleri yapıp Başbakanlığa gönderdi. Bu haliyle de tasarının ülkeye faydalı olduğunu düşünüyoruz. Çünkü ülke kuralsız idare edilmekten kurtarılacak. Eğer yasanın eksiği varsa göç yolunda düzelecek. Tasarıda yapılan düzenlemeler Avrupa ülkelerindeki uygulama ne ise ona göre yapıldı. Türkiye Perakendeciler Federasyonu Başkanı Şeref Songör: Herkes özveride bulunmalı Tasarının bazı taraflarının düzeltilmesini istiyoruz. Çünkü bazı konular tasarıda çok net belirtilmemiş. Bunlardan birincisi hafta tatilinin net olmadığı. Bunun yanında mağazaların birbiri yakınına açılması ile ilgili bir müdahale olmuş. Bunlar güzel değişiklikler. Ama tasarıda perakendecilerin tedarikçi firmalarla yaptıkları sözleşmelere ve ödemelere yönelik maddeler var. Buna karşıyız. Yeni açılacak büyük mağazalar ise imar sorununun uygun olması halinde açılabilecek. Kiler Genel Müdürü Nihat Özdemir: Bazı maddelerin değişmesi lazım Tasarıyı genel anlamda destekliyoruz. Ama karşı olduğumuzda bazı maddeler var. Tasarıda yeralan zararına satış maddesi var. Bu sayede zararına satış yapmanın önüne geçiliyor. Bunun yanında servislerin kaldırılması maddesi var. Bunları destekliyoruz. Fakat tasarıda ödeme koşulları ile ilgili maddenin yeniden düzenlenmesini istiyoruz. Tasarıda üç marketi olan firmalar için bir otopark yapma zorunluluğu bulunmazken, mağaza sayısı belli bir rakama ulaşanlar için yeni market açarken otopark kurma zorunluluğu getiriliyor. Burada bazı esneklikler olabilir. Metro Group Türkiye Temsilcisi Nurdan Tümbek Tekeoğlu: Bu yasanın çıkması yatırımcı olarak bizi üzer Türkiye'de 5 bin kişiye istihdam sağlayan, 4 bine yakın KOBİ'ye üretim yaptıran, yıllık 500 milyon euro ihracat yapan, yılda 8 mağaza açan Metro Group olarak bu tasarının yeniden gündeme gelmesini üzüntüyle karşılarız. İstihdama ve ekonominin canlı tutulmasına en çok ihtiyaç duyduğumuz dönemlerde, bizim gibi şirketlerin küstürülmesi, önüne engeller konulmasını tarif etmekte zorlanıyoruz. Hiçbir Avrupa Birliği ülkesinde bu isim altında yasa yoktur. Sektörün ihtiyaç duyduğu düzenlemeler İmar, Rekabet, Vergi, Çalışma ve Ticaret gibi yasa başlıklarının altında değerlendirilmiştir. Ayrıca biz esnafın da korunması gerektiğine inanıyoruz. Ama bu yasa sebebiyle de çok üzgünüz. Bu yasaya Almanya'daki merkezimizin nasıl bir tepki vereceğini bilemiyoruz. AMPD: Bu yasa Türk ekonomisinin bindiği dalı kesilmesi anlamına geliyor Alışveriş Merkezleri ve Perakendeciler Derneği (AMPD) Yönetim Kurulu Başkanı Nuşin Oral, yasa ile ilgili daha önce yaptığı açıklamada, "Büyük mağazalara getirilecek her türlü kısıtlama; Türk ekonomisinin bindiği dalı kesilmesi anlamına gelir. Eğer yasa tasarısının amacı küçük esnafı rekabetten korumaksa; bugünün dünyasında bu ancak rekabetin koşullarına ayak uydurması sağlanarak yapılabilir." demişti. AMPD Yönetim Kurulu Başkanı Nuşin Oral, yaptığı bu açıklamada, şunları söylemişti: "Türk perakende sektörü, son yıllarda büyük bir atılım sergiledi. Sektörümüz Türkiye'deki toplam iş gücünün yüzde 15'ini bünyesinde barındırıyor. Büyük mağazaların da içinde yer aldığı organize perakende yıllık gelirinin yüzde 30'unu vergi olarak veriyor. Şimdi Büyük Mağazalar Yasa Tasarısı ile ilgili düşünmeden atılacak her adım bu verimli sürece sekte vurur." Yeni taslakta neler var * Alışveriş merkezleri, büyük mağazalar ve zincir mağazalara kuruluş iznini belediye ve valilikler verecek. * Kuruluş izni alamayan projeye ruhsat verilemeyecek, teşvik alamayacak. * AVM'ler ve büyük mağazalar yapı inşaat alanının, zincir mağazalar ise satış alanları toplamının yarısı kadar alanı otopark olarak ayıracaklar. * AVM ve büyük mağazaların iş günü, hafta sonu, resmi tatil ve bayram günlerinde açılış ve kapanış saatleri belediyeler veya il encümeni tarafından belirlenecek. * Büyük mağazalar ile zincir mağazalar, tedarikçi ve üretici ile aralarındaki satın alma ve ödeme şartlarını belgeye dayalı olarak kararlaştıracak. * Mağazalar tedarikçi veya üreticilerden, "yeni mağaza açılışı, sezon açılışı, yıldönümü bedeli" gibi isimler altında katılım bedeli talep edemeyecek. * İzinsiz kurulan ve ticari faaliyette bulunan alışveriş merkezleri, büyük mağazalar ve zincir mağazalar kapatılacak ve metrekare başına 50 YTL ceza verilecek. * Büyük mağazalar, AVM'ler ve zincir mağazaların rekabeti bozucu nitelikteki uygulamaları bakanlık tarafından Rekabet Kurulu'na bildirilecek. REFERANS