Türkiye yeni bir döneme girdi. Anayasa paketindeki tam demokrasinin önünü açacak düzenlemeler artık yürürlükte. Özürlülere, gazilere, şehit eşleri ve çocuklarına pozitif ayrımcılık yapılacak. Birden fazla sendikaya üye olunabilecek. 100'ü aşkın ülkede başarıyla uygulanan ve vatandaşla devlet arasında köprü vazifesi gören Ombusdmanlık da hayatımıza girdi. Kurulun oluşumuyla ilgili önümüzdeki gündelerde yasal düzenleme yapılacak. Anayasa Mahkemesi ve HSYK'nın yapısıyla ilgili değişiklikler ise demokrasi açısından tarihi öneme sahip. Referandumda kabul edilen düzenlemeler özetle şöyle: Toplumun zayıf kesimlerine pozitif ayrımcılık Kadınlar, çocuklar, özürlüler, gaziler ile şehit eşleri ve çocuklarına pozitif ayrımcılığın önü açıldı. Bu kesimler için yapılacak özel düzenlemeler Anayasa'ran eşitlik ilkesine aykırı sayılmayacak. Kanunlar ve yönetmelik yoluyla bugüne kadar sağlanan haklar Anayasal güvenceye kavuştu. (Anayasa Madde 10 - Kanun önünde eşitlik) Fişleme dönemi kapanıyor Herkes hakkında tutulan fişleme bilgilerine ulaşabilecek. Vatandaşın adı, yaşı, adresi, medeni durumu, telefon numarası, pasaport numarası, özgeçmiş bilgileri, resimleri, sesi, parmak izi ancak kişinin rızası ile kayıt altına alınabilecek. Zorunlu haller dışında bu veriler kayda geçirilemeyecek. Fişleme yapanlar yargılanacak. Gerektiğinde, özel bilgilere işlem yasağı getirilebilecek. Doğru olmayan fişlemeler düzeltilecek. (Anayasa Madde 20 - Özel hayatın gizliliği) Hakim kararı olmadan yurt dışına çıkış kısrtlanamayacak Hakim tarafından yurt dışına çıkışı yasaklanmamış herkes yurt dışına çıkma hürriyetine kavuştu. Vergi, kredi ve SSK borcu yüzünden sınır kapılarından geri dönmek zorunda kalan işadamları artık böyle bir kabus yaşamayacak. (Anayasa Madde 23 Yerleşme ve seyahat hürriyeti) Çocuk istismarına son Şiddet ve her türlü istismara karşı çocuklara devlet koruması getirildi. Devlet yüksek yararı söz konusu olduğunda çocu ğu ailesinin şiddet ve istismarına karşı da koruyacak. Ailesin çocuğuna bakış açısı değişecek. Anne-babalar çocuklarına kendi malları gibi değil, aile bireyi olarak bakacak. Aile ve kendisi hakkında alınan kararlarda çocuğa söz hakkı getirildi. (Anayasa Madde 41 - Ailenin korunması ve çocuk hakları) Birden fazla sendikaya üye olma hakkı getirildi Aynı zamanda ve aynı iş kolunda birden fazla sendikaya üye olmanın önü açıldı. Esnek çalışma yoluyla başka işlerde veya başka işyerlerinde çalışanlar buralardaki sendikalara da üye olabilecek. (Anayasa Madde 51 - Sendika kurma hakkı) Memur ve emeklisine toplu sözleşme hakkı Memurlara toplu görüşme de sonra toplu sözleşme hakkı verildi. Uzlaştırma Kurulu kararları bağlayıcı hale geldi. Hükümet bugüne kadar uymak zorunda olmadığı Uzlaştırma Kurulu kararlarına uymak zorunda olacak. Toplu sözleşme hükümlerinden emekli memurlar da yararlanacak. (Anayasa Madde 53 - Toplu iş sözleşmesi ve toplu sözleşme hakkı) İşçilerin grev özgürlüğü genişletiliyor Siyasi amaçlı grev ve lokavt faaliyetlerine ilişkin yasaklar kaldırıldı. Bu amaçlı grev ve lokavt, dayanışma grev ve lokavtı, genel grev ve lokavt, işyeri işgali, iş yavaşlatma, verim düşürme eylemleri serbest bırakıldı. Grev esnasında meydana gelen zararı Sendikalar ödemeyecek. Cezaların şahsiliği ilkesi gereği yanlışı kim yaptı ise bedelini o ödeyecek. İşçiler genel grev yapıp da genel eylem' ya da 'kitlesel basın' açıklaması gibi ad vermek zorunda kalmayacak. (Anayasa Madde 54 - Grev hakkı ve lokavt ) Ekonomik ve Sosyal Konsey Anayasa'ya girdi Hükümetler ile işçi ve işveren sendikaları, tüccar, esnaf, sanayicinin bağlıolduğu birlik ve konfederasyon temsilcilerinden oluşan 'Ekonomik ve Sosyal Konsey' anayasal güvenceye kavuştu. AK Parti iktidarı döneminde toplanmaya başlayan Ekonomik ve Sosyal Konsey, artık her hükümet döneminde toplanacak. Kendi bağımsız bütçesi ve kurumsal yapısı olan, uzmanlık bölümleri olan bir kurum olacak. (Anayasa Madde 166 - Planlama, ekonomik ve sosyal konsey) Devletle vatandaşın arasını Kamu Denetçisi bulacak Devlet-vatandaş arasında yaşanan sorunların çözümünde yeni bir müessese oluşturuluyor. Avrupa'da ombudsmanlık olarak nitelendirilen Kamu Denetçiliği mekanizması kuruluyor. Vatandaş ile devlet arasındaki ihtilafların yargıya intikal etmeksizin aksaklıkların giderilmesi sağlanacak. Kamu Denetçisi'ne başvuruda mahkemelerde dava açmak için gereken dava harcı ve mahkeme masrafı gibi masraflar olmayacak. 3 ay içinde sorunlarına çözüm bulabilecekler. Danıştay hem de idare mahkemesinin yükünü hafifleyecek. Kamulaştırma bedelini az bulan, tayinini beğenmeyen, ayrımcılığa uğrayan herkes Kamu Denetçisi'ne başvurabilecek. (Anayasa Madde 74 - Dilekçe, bilgi edinme ve Kamu Denetçisi'ne başvurma hakkı) Parti kapatılınca milletvekilliği düşmeyecek Söz ve eylemleriyle partisinin kapatılmasına neden olan milletvekilinin,milletvekilliği düşmeyecek. Yasama organına yargının müdahalesi olarak görülen uygulama sona erdi. Normal şartlarda ceza bile almayacağı bir sözden dolayı sırf partinin kapatılmasına gerekçe oldu diyerek milletvekilliğine son vermek gibi ağır bir yaptırım tarih oldu. (Anayasa Madde 84 - Milletvekilliğinin düşmesi) Başkanlık Divanı için geciken düzenleme yapıldı Milletvekili genel seçimlerinin süresi 5 yıldan 4 yıla indirildiği zaman yapılması gereken değişiklik gerçekleşmiş gecikmeli de olsa yapılmış oldu. TBMM başkanı ile Başkanlık Divanı üyeleriden ilk seçilenlerin görev süresi 2 yıl, ikinci seçilenlerin görev süresi ile yasama dönemi sonuna kadar olacak. (Anayasa Madde 94 - Başkanlık Divanı) YAŞ kararlarına yargı yolu açıldı Türk Silahlı Kuvvetleri'nde yargısız infaza neden olan YAŞ'ta verilen ihraç kararlarına yargı yoluna başvurma imkanı getirildi. Bundan böyle YAŞ'ta ihraç edelin askerler karara itiraz edebilecek. Hakkındaki istihbarat notları ile savunması bile alınmadan mesleklerine son verilen askerler artık hakkını arayabilecek. (Anayasa Madde 125 - Yargı yolu) Mahkemeler yerindelik denetimi yapamayacak İdari eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunu denetleme yetkisi verilen yargı hukuki sınırlarının dışına çıkarak yürütmenin ve yasamanın yetkisindeki yerindelik denetimini artık yapamayacak. Yargı kendisini yasama ve yürütmenin yerine koyarak karar veremeyecek. Özelleştirme ihalelerinde, meslek liselerine üniversiteye girişte getirilen katsayı düzenlemesi ve Başörtüsüyle ilgili Anayasa değişikliği gibi birçok çalışmada yaşanan hukuk dışı kararlar bir daha yaşanmayacak. (Anayasa Madde 125 - Yargı yolu) Disiplin cezası alan memura yargıya başvurma hakkı Daha önce yargı denetimi dışında bırakılan kınama ve uyarma gibi disiplin cezalarına da yargı yolu açıldı. 5 yıl boyunca sicilinden silinmeyen bu cezalar için mahkemeye başvurulabilecek. Memurlar ve kamu çalışanları sicillerine işlenen bu cezalar nedeniyle artık sürgün edilemeyecek. (Anayasa Madde 129 -Görev ve sorumlulukları, disiplin kovuşturulmasında güvence) Darbeciler sivil mahkemelerde yargılanacak Devletin güvenliğine ve anayasal düzene karşı işlenen suçlarda sivil savcı ve mahkemeler yetkili olacak. Siviller savaş hali dışında sıkıyönetim bile olsa askeri mahkemelerde yargılanmayacak. Asker kişiler, askeri alanda askeri bir suç işlerse ancak askeri mahkemede yargılanacak. (Anayasa Madde 145 - Askeri yargı) Anayasa Mahkemesi'nin yapısı değiştirildi 11 asıl 4 yedek üyeden oluşan Anayasa Mahkemesi artık 17 asıl üyeden oluşacak. Üyelerin 3'ünü Meclis 14'ünü ise Cumhurbaşkanı seçecek. Üyeler 12 yıllığına seçilecekler. İki defa seçilemeyecekler. (Anayasa Madde 146 -147 - Anayasa Mahkemesi, üyelerin görev süresi ve sona ermesi) Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru hakkı İç hukuk yollarım tüketen vatandaşlar Avrupa insan Haklan Mahkemesi'ne başvurmadan önce Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru yapabilecekler. Haksızlığa uğramış alt ve orta gelir grubundaki milyonlarca insan, uluslar arası mahkemelerde adalet arama külfetinden kurtulacak. (Anayasa Madde 148 - Anayasa Mahkemesi'nin görev ve yetkileri) Genelkurmay başkanı Yüce Divan'da yargılanacak Genelkurmay başkam ve Kuvvet komutanlarının yargılanmasına ilişkin yasal boşluk dolduruldu. Genelkurmay başkanları ve kuvvet Komutanlarının görevleriyle ilgili suçlardan yargılamasını Yüce Divan sıfatıyla Anayasa Mahkemesi yapacak. (Anayasa Madde 148 -. Anayasa Mahkemesi'nin görev ve yetkileri) Anayasa Mahkemesi iki bölüm şeklinde çalışacak Tek bir kurul halinde çalışan Anayasa Mahkemesi iki bölüm ve bir genel kurul halinde çalışacak. Bölümler en az dört üyenin katılımıyla, genel kurul ise en aza 12 üyenin katılımıyla toplanabilecek. Kararlar salt çoğunluk ile alınacak. Bireysel başvurulara bölümler bakacak. Anayasa ve kanunlarda iptal ve itirazlar ile parti kapatma davaları ve Yüce Divan yargılamasına genel kurul bakacak. (Anayasa Madde 149 - Çalışma ve yargılama usulü) HSYK'nın yapısı değişiyor Hakimler ve Savalar Yüksek Kurulu 22 asıl 12 yedek üyeden oluşacak. Adalet bakanı ve müsteşarının dışında kalan 20 asıl üyenin K/u ilk derece mahkemelerinin seçeceği 1. Sınıfa ayrılmış hakim ve savalardan oluşacak. 12 yedek üyenin 6sını ilk derece hakim ve savaları 1 .sınıfa ayrılmış Irakim ve savalardan seçilecek. Kurul üç daire bir genel kurul şeklinde çalışacak. Atama, terfi ve disiplin işlemlerine daireler itirazları ise genel kurul görüşecek. Kararına itiraz yapılan dairenin üyeleri itirazın görüşüldüğü genel kurula katılamayacak. Kendisine bağlı teftiş kurulu bulunacak olan HSYK'nın bağımsız sekreteryası ve ayrı bütçesi olacak. Bakan hiçbir dairede görev yapamayacak sadece itirazların görüşüldüğü genel kurula katılabilecek. Müsteşar ise sadece bir dairede görev alabilecek. Üye seçimleri bir ay içinde yapılarak çalışmalara başlayacak. HSYK'nın meslekten çıkarma kararına yargı yolu YAŞ kararları gibi yargı denetimi dışında tutulan HSYK'nın meslekten çıkarma kararları da yargı denetimine alındı. Terfi ve tayın işlemleri yargı dışında bırakıldı. Kenan Evren için iddianame hazırlayan Adana Savcısı Sacit Kayasu ve Şemdinli İddianamesi'ni hazırlayan Van Savcısı Ferhat Sarıkaya gibi meslekten çıkarma cezalarına yargı yolu açılmış oldu. (Anayasa Madde 159 - Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu) 12 Eylül darbecileri yargılanacak 12 Eylül 1980'den 1983 Kasımı'na kadar darbede görev alan tüm isimleri yaptıkları işlemlerden dolayı yargılamadan muaf tutan Geçici 15. madde kaldırıldı. Darbeyi gerçekleştiren Kenan Evren ve arkadaşları ile Danışma Meclisi üyelerinin yargılanamaz ve hesap sorulamazlığı sona erdi.