Gaz tüketimindeki azalma, geçen yıl da Türkiye'ye pahalıya mal oldu. Enerji Bakanı Taner Yıldız'ın 2010 yılı için 'al ya da öde (take or pay)' miktarını 4 milyar metreküp olarak açıklaması, gözleri alınmayan gaz için ödenecek paraya çevirdi. Zaman'ın Enerji Bakanlığı ve BOTAŞ kaynaklarından aldığı bilgilere 'al ya da öde'nin BOTAŞ'a maliyeti yaklaşık 1,4 milyar doları bulacak. Aynı kaynaklar konuya açıklık getirdi: BOTAŞ 2010 yılı projeksiyonu'na göre geçen yıl ortalama doğalgaz alım fiyatı 345 dolar (bin metreküp) olarak belirlendi. Yaklaşık 4 milyar metreküp 'al ya da öde' miktarının maliyeti 1 milyar 380 milyon dolar. Öte yandan doğalgaz anlaşmalarına göre 'al ya da öde'nin yüzde 75-80'i peşin, yüzde 20-25'lik dilimi ise gaz geri alındığında ödeniyor. Bu sebeple 320 milyon dolarlık maliyet, gaz alımında ödenecek. Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu (YDK) raporuna göre, 2008 yılında doğalgaza yüzde 89 oranında zam yapılmıştı. Zam sonrası, abonelerin kombileri kısması ve sanayi sektörünün alternatif yakıtlara yönelmesi doğalgaz satışlarını azalttı. Azalan tüketim kamu şirketi Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ'yi (BOTAŞ) alamadığı gazın parasını ödeme durumunda bıraktı. Şirket, 2008'de alınmayan gaz için 700 milyon, 2009'da ise yaklaşık 600 milyon dolar ödeme yaptı. Bakan Yıldız'ın açıklamasına göre 2010 yılı için 'al ya da öde'nin büyük bölümü Rusya'ya, çok küçük bölümü ise Azerbaycan'a yapılacak. Yüzde 80'i peşin ödenecek BOTAŞ'ın Rusya ve Azerbaycan ile yaptığı anlaşmalara göre alınmayan gazın parası, yüzde 75-80 oranında peşin ödeniyor. Geri kalan kısım ise gaz teslimatında yapılıyor. Rusya Mavi Akım anlaşmasında taahhüt edilip alınmayan gazın yüzde 75'i peşin ödeniyor, geri kalan yüzde 25'lik dilim ise gazın teslim alındığı tarihte yapılıyor. Azeri anlaşmasında ise gazın yüzde 80 bedeli ödeniyor, geri kalan yüzde 20'lik dilim ise teslimatta yapılıyor. Rusya ile 'al ya da öde'ye düşülen miktar 2025 yılına kadar, Azerbaycan'dan ise 2014 yılına kadar geri alınması gerekiyor. İran doğalgazı için geri alım süresi 5 yıl. Bu sebeple, 'Al ya da öde' gazı için en riskli ülke İran. Nedeni ise İran-Türkiye doğalgaz anlaşmasına göre alınması gereken doğalgaz miktarı iki ülke arasındaki doğalgaz boru hattı taşıma kapasitesine ulaştı. Boru hattının 'al ya da öde' miktarını taşımak için özellikle kış aylarında yetersiz kalması enerji yönetimi'ni endişelendiriyor. Bakanlık yetkilileri, sorunu aşmak için İran'la görüşmeleri sürdürüyor. ZAMAN