Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı kararıyla 11 ilde 1 milyon metrekarenin üzerinde alanın orman sınırları dışına çıkarılması tartışma yaratırken gözler son yıllarda ormanlardan madencilik ya da enerji gibi çeşitli faaliyetler için verilen izinlere çevrildi. Tarım ve Orman Bakanlığı’na bağlı Orman Genel Müdürlüğü’nün (OGM) yayınladığı resmi verilere göre 2012 ile 2022 arasında ormanlardan verilen izin miktarı 406 bin 201 hektarı buluyor.
Resmi verilere göre orman alanlarında en fazla madencilik ve enerji faaliyetleri için izin verildi. Son 11 yılda 109 bin 884 hektar orman madencilik faaliyetine açılırken, enerji faaliyetleri için izin verilen orman alanı 142 bin 980 hektar oldu. Enerji izinlerinin 82 bin 218 hektarını enerji iletim hatları, 11 bin 29 hektarını hidroelektrik, 678 hektarını termik santral, 8 bin 613 hektarını rüzgar santrallerine verilen izinler oluşturdu. Diğer izinler başlığı altında ulaşım için 55 bin 155, altyapı için 673, eğitim tesisleri için 1445, sağlık tesisleri için 581, katı atık bertarafı için 2 bin 413 hektar ormanlık alandan izin verildi.
DW Türkçe’nin haberine göre, Orman Genel Müdürlüğü ve Antalya Orman Bölge Müdürlüğü verilerine göre; 2023 yılında Türkiye’deki toplam orman alanı, 23 milyon 245 bin hektar olarak belirlendi. DW Türkçe’ye konuşan İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Orman Fakültesi Toprak İlmi ve Ekoloji Anabilim Dalı’ndan Prof. Dr. Doğanay Tolunay, Türkiye’de ormanlardan verilen tüm izinlerin miktarının 2022 sonu itibarıyla 811 bin hektara ulaştığı bilgisini verdi. Bunun yaklaşık yarısının 2012-2022 yılları arasında verildiğine işaret eden Tolunay, “Bu miktar 23,2 milyon hektar olan ormanlarımızın yüzde 3,5 kadarına karşılık geliyor. Son 10 yıldaki orman izinleri ise orman alanlarımızın yüzde 1,7’si kadar” dedi.
Öte yandan Türkiye’de orman alanları resmi verilere göre sürekli artıyor. Orman alanları 1973 yılında 20,2 milyon hektar iken, 2012 yılında 21,7 milyon, 2022 yılında ise 23,2 milyon hektara çıktı. Ancak rakamların güvenilirliği tartışmalı. “Orman Kanunu’na göre orman alanları yerleriyle birlikte orman sayıldığı için orman envanterinin ormanlarımızın gerçek durumunu yansıttığını söylemek mümkün değil” diyen Tolunay, örneğin yanan alanlarda fiilen orman olmasa da envanterde orman olarak gösterilmeye devam ettiğine işaret etti.
Orman dışına çıkarılan alanlar ise ormanlardan verilen izinlerin haricinde bir alanı kaplıyor. Ormanlardan konut izni bazı istisnai durumlar dışında verilmiyor. İstisnai durumlar daha çok depremlerden sonra yeni yerleşim alanları oluşturulmasının gerekmesi durumunda veriliyor. Ancak konut için olmasa da örneğin spor tesisi, hayvan barınağı, sağlık tesisi, mezarlık, üniversite yerleşkesi, turizm tesisi gibi yerleşimle ilişkili tesisler kamu yararı ve zaruret gerekçesiyle ormanlara kurulabiliyor. Bunun dışında kamuoyunun 2-B olarak bildiği yasayla 31 Aralık 1981 tarihi öncesinde orman niteliğini kaybetmiş alanlar, orman sınırları dışına çıkarılabiliyor. Orman niteliğini kaybeden bu alanların önemli bir kısmında ormanların işgal edilerek tarım ve yerleşim alanına dönüştürüldüğüne dikkat çeken Tolunay, 2022 sonu itibarıyla 2-B uygulamasıyla orman sınırları dışına çıkarılan alan miktarının 645 bin hektara ulaştığı bilgisini verdi.
2018 yılında ise Orman Kanunu’na eklenen “Ek 16’ncı Madde” ile 31 Aralık 1981 tarihinden sonra üzerinde yerleşim olan ya da yerleşime uygun verimsiz ve taşlık ormanların orman dışına çıkarılması mümkün hale geldi. 12 Aralık tarihli Resmi Gazete’de de AKP’li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın imzasıyla toplamda 1 milyon metrekarenin üzerinde büyüklüğe sahip arazilerin ormanlık alan dışına çıkarılmasına gerekçe olarak da bu madde gösterildi. Orman dışına çıkarılan alanlar Antalya, Balıkesir, İstanbul, İzmir, Kütahya, Manisa, Muğla, Mersin, Sivas, Trabzon ve Yozgat’ta bulunuyor.
Tolunay’ın verdiği bilgiye göre Ek 16’ncı Madde’ye dayanarak şimdiye dek bir Bakanlar Kurulu Kararı ve 24 Cumhurbaşkanı kararıyla onlarca ilde milyonlarca metrekare orman alanı orman sınırları dışına çıkarıldı. Orman sınırları dışına çıkarılan alanların bir kısmının 1982 yılından sonra işgal edilerek yapılaşmış alanlar olduğunu, bir kısmının ise yeni yerleşim alanı oluşturmak için orman sınırları dışına çıkarıldığını söyleyen Tolunay, Ek 16’ncı Madde’nin Anayasa’nın 169’uncu Maddesi’ne aykırı olduğunu vurguladı. “Çünkü Anayasamızda açıkça 31 Aralık 1981 tarihi öncesinde orman vasfını kaybeden alanların orman dışına çıkarılabileceği belirtiliyor” diye konuşan Tolunay, “Diğer yandan gerek 2-B uygulamasına gerekse Ek 16’ncı Madde’ye konu olan alanlar, orman niteliğini kaybetmemiş, insanlar tarafından işgal edilerek orman niteliği kaybettirilmiş alanlardır. Buraların yeniden ormanlaştırılması da mümkün. Her iki uygulamayla ormanları işgal edenler bir bakıma hem affedilmekte hem de ödüllendirilmekte” ifadelerini kullandı.
