TRABZON (A.A) - Atilla Kurtoğlu - Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Öğretim Görevlisi Veysel Usta, Türk Tarih Kurumunda (TTK) görevli Prof. Dr. Enis Şahin ve bazı akademisyenlerin yanı sıra eski Devlet Bakanı ve AK Parti Trabzon Milletvekili Faruk Nafız Özakın desteğiyle 1. Dünya Savaşı yıllarında Doğu Karadenizi işgal eden Rusların yörede neler yaptığını ve o dönemde yaşananları ortaya çıkarmak amacıyla Rusya, Amerika ve İngilterede araştırma başlattı.
     Çalışmalar kapsamında, Rus işgali yıllarında Trabzonda Rusça yayımlanan bir Rus gazetesinin 500 sayfalık dijital kopyası, Rus arşivlerinden satın alınarak Türkiyeye getirildi.
     KTÜ Fen Edebiyat Fakültesi Tarih bölümü Öğretim Görevlisi Veysel Usta, AA muhabirine yaptığı açıklamada, bir süre önce 1. Dünya Savaşı yıllarında Rusların Doğu Karadenizi işgali sırasında yaşananları ortaya çıkarmak için araştırma başlattığını ifade etti.
     Bu süreçte okuduğu birçok eserde işgal yıllarında Trabzonda Trabzon Vaveyni Listok (Trabzonun askeri gazetesi) isimli Rusça bir gazete yayımlandığını öğrendiğini söyleyen Usta, bu gazeteye ulaşmak için çalışmaya başladığını anlattı. Gazetenin bazı sayılarının İngilterenin başkenti Londradaki British Museum ve Amerikadaki Kongre Kütüphanesi koleksiyonunda bulunduğunu belirten Usta, gazeteyi Rus arşivlerinden elde etmek için Rus akademisyenlerle temas kurduklarını söyledi.
     Rus akademisyenlerin de yardımıyla gazetenin büyük çoğunluğunu Rus arşivlerinde bulduklarını ifade eden Usta, ardından gazetenin 500 sayfalık dijital kopyasını Eski Devlet Bakanı ve AK Parti Trabzon Milletvekili Faruk Nafız Özakın da desteğiyle yaklaşık 4 bin liraya satın alarak Türkiyeye getirdiklerini belirtti.
     İşgal yıllarında Türk halkının batıya göç ettiğini, bu nedenle Trabzon ve çevresinde 2 yıl boyunca neler yaşandığının pek bilinmediğini dile getiren Usta, tarihi aydınlatmak için Rusça yayımlanan gazetenin 1 Kasım 1916 tarihli ilk sayısındaki baş makalesini incelediklerini, makalede Bir çok millet Trabzona hakim olmak istiyordu. Ancak bu işi, içinde bulunduğumuz yılın ilk baharında 1916 Nisanında Rus ordularının başkomutanı yüce Knyaz Nikolay Nikolayoviç başardı ve bu masal şehir Rusyanın oldu ifadelerine yer verildiğini dile getirdi.
    
     -Rusça gazete Türkçeye çevrilecek-
    
     Rusça yayımlanan gazete sayfalarını tek tek tarayıp Türkiyeyi ilgilendiren haberleri aslına uygun Rusçadan Türkçeye çevireceklerini anlatan Usta, bu amaçla TTKda görevli Prof. Dr. Enis Şahin ve Ankara Üniversitesinden Prof. Dr. Mesut Çapa ile proje hazırlayacaklarını ifade etti.
     Daha sonra tercümesi yapılan haberleri değerlendirerek kitaba dönüştüreceklerini dile getiren Usta, şöyle konuştu:
     Rusların Trabzona kalıcı amaçla geldiğini, Rus ordusunun neler yaptığını, hangi tedbirleri aldığını, şehri nasıl yönettiğini, buradaki mülkiyet kayıtları üzerinde ve demografik yapıyla ilgili ne gibi çalışmalar yaptığını ve nasıl veriler topladıklarını biliyoruz. Türkiyeye getirdiğimiz dijital kopyaları inceledikten sonra da bu verileri ne amaçla kullandıklarını ya da kullanmayı düşündüklerini anlayacağız. Yani Trabzonun kayıp 2 yılında ne olup bitmişse bunları ortaya çıkarıp üzerinde çalışacağız. Bildiklerimizden başka yeni bilgilere ulaşacağımızdan kuşkumuz yok. Kısacası, olayın gizemi, tercümeden sonra ortaya çıkacak dedi.
    
     -Kaçırılan tarihi eserlerin izi sürülüyor-
    
     Rus işgali yıllarında Trabzon, Gümüşhane, Rize ve Artvinden Rusyaya bir çok el yazması, resmi kayıt, vakfiye kayıtları ve kiliselerdeki freskler gibi tarihi eserler kaçırıldığını söyleyen Usta, Gazetede, kaçırılan eserlerle ilgili haberlere veya kayıtlara rastlayabiliriz dedi.
     Usta, söz konusu yıllara ait yazılardan yöreden ciddi manada kaçakçılık yapıldığını, kaçakçılığın bazı Rus subaylarınca yapıldığını ve kaçırılan eserlerin bazılarının Batum civarında satıldığının bilindiğini dile getiren Veysel Usta, Rus ordusunun bu kaçakçılıklarla ilgili bazı soruşturmalar yaptığını ve Trabzonda jandarma komutanlığı yapan Rus Albay Dınganın kaçakçılıktan ceza alıp hapse konulduğunu anlattı.
     Tercümesi yapılacak gazetede bu konuda da bilgilere rastlayabileceklerine dikkati çeken Veysel Usta, şunları ifade etti:
     Gazetede, kaçırılan eserlerle ilgili ayrıntılı bilgiye ulaşabiliriz. Kısa süre önce yöreden Rusyaya götürülen eserlerin geriye getirilmesi için milletvekili Özakın çabasıyla Kültür ve Turizm Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı ve Başbakanlık nezdinde girişimde bulunuldu. Benden de yöreden Rusyaya nelerin götürüldüğü hakkında bilgi istendi. O listeyi hazırlarken bu gazeteden çıkacak bir kayıt listeyi genişletebilir.
    
     Muhabir: Tuncay Bekar
     Yayıncı: Murat Kaban