Özbekistan'ın, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'in fikir babası olduğu Orta Asya Birliği fikrine karşı bir tavır takınması, eski oluşumlarının şimdiye kadar istenilen semereyi vermemesine bağlanılıyor. Benzer bir örgütün daha önce Orta Asya'da teşkil edildiğine dikkat çeken Özbek taraf, "Yeni oluşumlardansa eskilere işlerlik kazandırılsın" fikrini savunuyor. Eski kurumların gözle görünür ve eller tutulur bir semere vermediğini belirten Özbek ilgililer, Cumhurbaşkanı İslam Kerimov'un Orta Asya Birliği'nin oluşturulması fikrine karşı çıkmasının da bu gerekçeden kaynaklandığını dile getiriyor. Kerimov en son 22-23 Nisan günleri arasında Kazakistan'a yaptığı ziyarette, Orta Asya Birliği ile ilgili "Biz bu konuları yaşamıştık. Daha önce Orta Asya Ekonomik Birlik kurulmuştu, sonra adı Orta Asya Birliği olarak değiştirildi, ardından bu birliğe giren devletler Avrasya Ekonomik Topluluğu ile birleşti. Yani bu birliği canlandırmak için bir çok teşebbüsler yapıldı; fakat maalesef, bazı teşebbüsler anlaşmazlıklara kadar vardı" değerlendirmesinde bulunmuştu. Bölge insanlarda oluşan ortak beklenti de birlik sayılarının çoğaltılmasından ziyade mevcutlarının aktifleştirilerek daha verimli hale getirilmesi yönünde. Orta Asya'da ciddi bir birliğin oluşturulmasının Özbekistan'ın da arzusu olduğunu belirten Özbekistanlı bazı kaynaklar, gelinen noktanın bu konudaki yeni beklentileri olumsuz etkilediğini belirtti. Bölgede birlik adına belki de ilk defa hayal kırıklığına neden olan da, bölge ülkeleri Özbekistan, Kazakistan ve Kırgızistan ortaklı birliğin arzulanan bir netice vermemesiydi. Tacikistan ve Rusya'nın da katılımıyla "Orta Asya İşbirliği Örgütü (OAİÖ)" ismini alan bu oluşum, sonunda benzer amaç taşıdığı gerekçesiyle Avrasya Ekonomik Topluluğu (AET) ile birleşmek zorunda kaldı. Çünkü Özbekistan dışındaki OAİÖ üyesi ülkeler, aynı zamanda AET üyesiydi. Ve bu birleşme sonunda OAİÖ da ortadan kalkmış oldu. Sadece Orta Asya coğrafyasında değil, BDT genelinde, insanları yakından ilgilendiren ortak bir yapılanmanın olmaması, kamuoyunda, mevcut oluşum ve birliklere karşı bir olumsuz bir hava oluşturmakta. Bu güne kadar yapılan tüm girişimlere, buluşmalara ve yapılanmalara rağmen ortak para, ortak vize, gümrük birliği, ortak serbest ticaret bölgelerinin teşkili ve sınır geçişlerinin bir türlü şeffaflaştırılamaması gibi insanları ortak paydada buluşturan neticelerin olmaması, mevcut oluşumların hayata geçirilemeyen vaatleri olarak değerlendiriliyor. Ayrıca Özbekistan ile Kazakistan arasında serbest ticaret bölgesinin kurulması konusunda tarafların daha yeni yeni bir mutabakata varması, bölgede ekonomik yapılanma adına ne denli geç kalındığının göstergesi olarak değerlendiriliyor. -ÖZBEKİSTAN: "ORTA ASYA BİRLİĞİ İÇİN DAHA ERKEN"- Eski birliklere dikkat çeken Özbekistan tarafı, Kazak Lider Nazarbayev tarafından ortaya atılan Orta Asya Birliği'ni kas ederek "Devletler arasında birlik kurmak için onların ekonomik ve sosyal kalkınma seviyeleri aynı olması gereklidir. Bu ülkelerin siyasetleri çelişkili olmamalı. Bu sebeple biz şimdi bu konularda konuşurken, maalesef Orta Asya ülkelerinin kalkınma seviyesi eşit değil; bir birlik hakkında konuşmak için henüz erken" yorumunu yaptı. Bu da, Özbekistan'ın tavrı yüzünden Orta Asya Birliği fikrini bir başka bahara bırakıyor. Uzmanlar, zaten Orta Asya'da Özbekistansız bir oluşuma pek şans da vermiyor. Tüm bölge ülkeleri ile sınırı olan tek Orta Asya ülkesi olan Özbekistan'ın yer almayacağı bölgeye dönük bir oluşumun faydalı olamayacağı düşünülüyor. Bir çok defa BDT'yi pasif davranmak ve güç kaybetmekle eleştiren Özbekistan, 2006'da katıldığı Avrasya Ekonomik Topluluğu'ndan da o denli kapsamlı bir beklenti içerisinde görünmüyor. İnsanlarda hakim olan gerçek görüş ise Türki halklarının ata yurdu olan bu coğrafyada bahsedilen bir birliğin teşkilinde çok çok geç kalındığı. Bir çok açından ortak yönleri olan ve aynı ağacın gövdesinden boy veren kardeş devletlerin, bu güne kadar daha neden arzulanan bir yakınlaşma sağlamamış olmaları Orta Asya halkının yadırgadığı bir başka konuyu oluşturuyor. -BİRLİKLERİN ORTAK ÖĞELERİ- Değişik ad altında teşkil edilen oluşumların en dikkat çekici özelliği ise aynı üye ülkelerden oluşuyor olması. Kendi aralarında farklı birliklere imza atan Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Tacikistan 'ın diğer kurumlarda da birlikte yer aldığı dikkatlerden kaçmıyor. Orta Asya Ekonomik Birliği(OAEB): 1994'de Orta Asya ülkeleri Kazakistan, Özbekistan ve Kırgızistan tarafından kuruldu. Bu oluşuma 1998'e daha sonra Tacikistan da katıldı . 28 Şubat 2002'de bu oluşumun adı "Orta Asya İşbirliği Örgütü" olarak değişti. 18 Ekim 2004' da Rusya'nın da katılımıyla örgüte üye ülke sayısı 5'e çıkmıştı. Bu örgüt 2006'da Avrasya Ekonomik (AET)Topluluğu bünyesine alındı. Avrasya Ekonomik Topluluğu(AET): Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya ve Tacikistan'ın katılımıyla 10 Ekim 2000'de kuruldu. Üye ülkeler arasında gümrük birliği ve ortak ekonomik alan kurulması gibi hedefler vardı. 25 Ocak 2006'da Özbekistan da katıldı. Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ): Bu örgüt adını örgütün ilk toplandığı yer olan Çin'in Şanghay kentinden almakta. 1996'da Çin, Rusya, Kırgızistan, Kazakistan ve Tacikistan'ın katılımıyla Şanghay Beşlisi adıyla kuruldu. 2001'de Özbekistan'ın da katılımıyla adı "Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ)" olarak değiştirildi. Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT):BDT, Sovyetler Birliği 'nin dağılmasının ardından bağımsızlıklarını ilan eden 12 eski Sovyet ülkesinin katılımıyla 1991'de oluşturuldu. Bünyesinde Azerbaycan, Belarus, Türkmenistan, Rusya, Ermenistan, Gürcistan, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova, Özbekistan, Tacikistan ve Ukrayna bulunmakta. Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü (KGAÖ):Temeli 1992'te atıldı. Ermenistan, Kazakistan Kırgızistan, Rusya, Tacikistan ve Özbekistan'ın katılımıyla kuruldu. Daha sonra Azerbaycan, Gürcistan ve Belarus da dahil oldu. Anlaşma tam olarak 1994'de yürürlüğe girdi. 1999'da bu yapılanma ile ilgili anlaşma süresinin uzatılması protokolüne imza atmayan Özbekistan, Azerbaycan ve Gürcistan ayrılma kararı aldı. Ermenistan, Kazakistan Kırgızistan, Rusya, Tacikistan ve Belarus yola devam etti. Özbekistan uzun bir ayrılıktan sonra 16 Ağustos 2006'da tekrar üye oldu.